Stanisław Konarski przed Świętym Oficjum (1769-1771)

Paweł Zając OMI

Uzyskaj dostęp

ISBN/ISSN:

978-83-232-4191-1

DOI:

Wydawnictwo:

Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rok wydania:

2023

Liczba stron:

856

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

OMI, Paweł Zając. Stanisław Konarski przed Świętym Oficjum (1769-1771). Red. . Poznań: Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2023, 856 s. ISBN 978-83-232-4191-1

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 OMI, P.Z.

T1 Stanisław Konarski przed Świętym Oficjum (1769-1771)

PB Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu

PP Poznań

YR 2023

SN 978-83-232-4191-1

Bibliografia BibTex:

@Book{ 314728, author = "OMI, Paweł Zając", editor = "", title = "Stanisław Konarski przed Świętym Oficjum (1769-1771)", publisher = "Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu", year = "2023", address = "Poznań", isbn = "978-83-232-4191-1" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - OMI, Paweł Zając

ED -

TI - Stanisław Konarski przed Świętym Oficjum (1769-1771)

PB - Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu

CY - Poznań

PY - 2023

SN - 978-83-232-4191-1

ER -

Netografia (standard APA):

OMI, Paweł Zając. Stanisław Konarski przed Świętym Oficjum (1769-1771) [baza danych online] Poznań: Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2023 [dostęp: 15 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/stanislaw-konarski-przed-swietym-oficjum-1769-1771-pawel-zajac-omi-314728.

nuncjatura, deizm, Stanisław Konarski, oświecony katolicyzm, katolickie oświecenie, indeks ksiąg zakazanych, Angelo Maria Durini, święte oficjum

Ks. Stanisław Konarski (1700–1773), pijar, należał do najwybitniejszych postaci polskiego życia intelektualnego XVIII w. Jego ostatnia książka O religii poczciwych ludzi (1769) przez ponad 200 lat była czytana z dużym zainteresowaniem...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-232-4191-1

DOI:

Wydawnictwo:

Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu

Rok wydania:

2023

Liczba stron:

856

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wykaz najważniejszych skrótów9
CZĘŚĆ PIERWSZA. Geneza i recepcja książki O religii poczciwych ludzi11
Wstęp13
1. Stanisław Konarski – szkic biograficzny21
2. O religii poczciwych ludzi – historia książki i jej interpretacji35
a) Pozytywnie o Konarskim i jego O religii poczciwych ludzi36
b) Negatywnie o Konarskim i O religii poczciwych ludzi41
c) O religii poczciwych ludzi w ogniu lwowskiej dysputy52
d) Ponownie w obronie dzieła Konarskiego62
e) Od faktografii do interpretacji historii idei, XX-XXI w67
f) Streszczenia i interpretacje O religii poczciwych ludzi73
3. Poczciwość według „filozofów” i Konarskiego77
a) Koncepcja poczciwości w XVII-XVIII w. – stopniowa sekularyzacja, do Encyklopedii włącznie78
b) De viro honesto et bono cive ab ineunte aetate formando, 175486
c) O religii poczciwych ludzi – w obronie chrześcijańskiego fundamentu cnoty93
4. Konarski przeciw deizmowi97
a) Antychrześcijańska ofensywa „filozofów”97
b) Wzorce osiemnastowiecznych apologii chrześcijaństwa108
c) Polski deizm na progu panowania Stanisława Augusta120
d) Antydeistyczna polemika w środowisku warszawskich pijarów126
e) Deizm w O religii poczciwych ludzi131
5. Kłopoty z jurysdykcją kościelną139
a) Staropolski antyklerykalizm i spory o compositio inter status139
b) Sprawy kościelne w początkach panowania Stanisława Augusta143
c) Jurysdykcja na marginesie O religii poczciwych ludzi153
6. O religii poczciwych ludzi w Świętym Oficjum w towarzystwie Voltaire’a i Marmontela157
a) Dysydenci, tolerancja i Konarski157
b) Voltaire i tolerancja w Polsce164
c) Belizariusz Marmontela z perspektywy polskiej168
d) „Polski” pozew przeciwko Voltaire’owi i Marmontelowi174
e) Tolerancja w Religii poczciwych ludzi182
7. Denuncjacja książki O religii poczciwych ludzi, jej pierwsi oskarżyciele i obrońcy185
a) Polemiki z Konarskim już na początku lat sześćdziesiątych; zaangażowanie w projekt reform Czartoryskich i w „sprawę dysydencką”185
b) Zamoyski przekonuje Konarskiego do publikacji O religii poczciwych ludzi187
c) Reakcje krytyczne i środowiska, z których pochodziły190
d) Treść krytycznych recenzji polskich teologów192
e) Obrońcy Konarskiego – pijarzy, biskupi, z Młodziejowskim na czele196
8. Rzymski proces Stanisława Konarskiego, 1769-1770211
a) Wyznaczenie głównych recenzentów i tłumaczenie książki215
b) Dodatkowi recenzenci rzymscy220
c) Sprzeczne werdykty i ostateczne zdanie papieża232
d) Reakcja Konarskiego i przygotowanie poprawionej wersji książki, zgodnie z zaleceniami239
Zakończenie243
CZĘŚĆ DRUGA. Edycja akt procesu i komentarz247
1. Wstęp do edycji249
a) Ogólne rozmieszczenie tekstów na stronie i trzy rodzaje przypisów249
b) Transkrypcja staropolskiego druku O religii poczciwych ludzi i związane z nią komentarze merytoryczne251
c) Transkrypcja archiwaliów włoskich i łacińskich253
2. Indeks opublikowanych archiwaliów257
3. Indeks sygnatur opublikowanych archiwaliów (bez wariantów)259
4. Dzieła starożytne i średniowieczne cytowane przez Stanisława Konarskiego w O religii poczciwych ludzi (bez wskazywania na konkretne edycje)261
5. Dzieła nowożytne cytowane przez Stanisława Konarskiego w O religii poczciwych ludzi oraz przez polskich teologów – krytyków Konarskiego263
6. Cytaty biblijne wykorzystane przez Stanisława Konarskiego w O religii poczciwych ludzi (lewa kolumna) oraz wzmiankowane w dokumentacji procesu (prawa kolumna)265
7. Słowniczek słów staropolskich i wybranych łacińskich słów występujących w tekście O religii poczciwych ludzi w jego wydaniu warszawskim z 1769 r267
TRANSKRYPCJA, KOMENTARZ I TŁUMACZENIE AKT PROCESU STANISŁAWA KONARSKIEGO PRZED ŚWIĘTYM OFICJUM271
Bibliografia803
Indeks osób819
Ilustracje829
Summary. Stanisław Konarski before the Holy Office (1769-1771)849

Wstęp

ustrojuutrwalającegosłabośćpaństwa.Niemalpowszechnebyłopoczuciegwałtu

nareligiikatolickiej.Jaksięokazało,zadawnionenapięciamiędzydysydentamiika-

tolikami,skuteczniewykorzystaneprzezsąsiedniemocarstwa,RosjęiPrusy,miały

fatalneskutkinietylkodlaKościołakatolickiego,aledlacałegopaństwa.

Wotoczeniupapieżaistniałozrozumieniepotrzebypolitycznegoidyploma-

tycznegoumiarkowania,abyzbytradykalnymiwypowiedziaminiepogorszaćlosu

katolików,zagrożonychrosyjskąagresją.Jednocześnienapoziomiedoktrynyioﬁ-

cjalnegonauczaniapapieżniezamierzałczynićustępstwwkwestiachwyznaniowych,

coniewątpliwiewpłynęłonalosyksiążkiStanisławaKonarskiego,choćinaczej,niż

tegooczekiwalinajbardziejzawzięcijegoprzeciwnicy.Tezawiłościzostanąprzed-

stawionewkolejnychrozdziałachniniejszejpublikacji.

OstatnipowódpodjęciatematuReligiipoczciwychludzizwiązanyjestzfaktem,

żeporazpierwszyistniejeszansanagruntowneopisaniekościelnegoprocesu,jaki

przeprowadzonowsprawietejksiążkiwrzymskiejKongregacjiŚwiętegoOﬁcjum.

Historycy,dysponującydotądwyłączniefragmentamiźródeł,niemogliwiedzieć,

żedziełoStanisławaKonarskiegopowielomiesięcznymprocesiefaktyczniezakwa-

liﬁkowanodoindeksuksiągzakazanych7.Utajnienietejdecyzjimiałodaćautorowi

szansępoprawieniazdań,któreuznanozazbytdwuznacznealbobłędne.Ponieważ

uczonypijarzastosowałsiędopoleceńiprzygotowałdrugie,poprawionewydanie

swegodzieła,utajnieniepozostałowmocy,książkazaśnaindeksnietraﬁła.Ryzyko

jednakbyłorealne.Gdyby–hipotetycznie–StanisławKonarskiodmówiłkorekty

pierwszegowydania,znalazłobysięnarzymskimIndeksie.Wpolskimśrodowisku

pisarzywiekuoświeceniabyłabytorzeczbezprecedensowa.

WciągucałejhistoriirzymskiegoIndeksuznalazłysięnanimdziełaniewielu

polskichautorów.NajwiększaichliczbatraﬁłatamwwiekuXVI,wwiekureformacji,

którejPolskapoświęciławieleswejenergiiintelektualnej.Dotegodochodzikilka

drukówzestuleciXVII,XIXiXX,alepraktycznieżadenzwiekuXVIII8.Pozatym,

pomijającnajsłynniejszeDerevolutionibusorbiumcoelestiumMikołajaKopernika

czykilkapracAdamaMickiewicza

,niemanatejﬂpapieskiej”liściezakazanych

książekznaczniejszychpolskichtwórców.

wRzeczypospolitejopartejnapragmatycznejugodzierównychobywateliﬂrozróżnionychwwierze”

WtymczasieEuropaZachodniabyłapogrążonawwojnachreligijnych.Zob.Konfederacjawarszawska

1573rokuwielkakartapolskiejtolerancji,red.M.Korolko,J.Tazbir,Warszawa1980.

Nawetwnajnowszejhistoriograﬁimowajestlakoniczniealbootym,żetosamKonarskizareagował

nakrytykę,poprawiającswojedziełoipublikującjegołacińskąwersję,albożerzymskakongregacjapo

prostuzarzutyoddaliła.Zob.odpowiednioP

.Buchwald-Pelcowa,CenzurawdawnejPolsce.Międzyprasą

drukarskąastosem,Warszawa1997,s.236;B.Mazurkowa,LudzieepokiwhołdzieStanisławowiKonar-

skiemu,w:taż,Zpotrzebychwiliikupamięci…Studiaopoezjiiprozieoświecenia,Warszawa2019,s.193.

TrudnozaprawdziwiepolskichtwórcówuznaćMattheusaPretoriusa(zm.1707),sekretarzaJanaIII

Sobieskiego,czyAntonaMarcusaMaximilianavonWittolę(zm.1797),zaklasyﬁkowanychjakoPolacy

w:J.M.deBujanda,M.Richter,Indexlibrorumprohibitorum1600-1966,Montréal-Genćve2002,s.724,949.

Tamże,s.245,617.Problemypolskichautorówzróżnorakimiformamicenzuryomawiaszeroko

.Buchwald-Pelcowa,CenzurawdawnejPolsce.

Brak wyników

Stanisław Konarski przed Świętym Oficjum (1769-1771)

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra