Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
GenezairecepcjaksiążkiOreligiipoczciwychludzi
Wpowyższychstwierdzeniachpowtarzasięsugestiacodoprawdopodobnych
przyczynatakunaStanisławaKonarskiegowzwiązkuzksiążkąOreligiipoczciwych
ludzi,wyrażonajużprzezks.JózefaŁopackiegow1820r.Negatywnareakcjamogła
pochodzićnietylezkręgówkościelnychiduchownych,cozgronakonserwatywnej
szlachty,któramiałaKonarskiemuzazłecałośćjegopublicystykiitwórczościpo-
litycznej.WartoprzytoczyćdłuższyfragmentodpowiedziksiędzaChromeckiego,
wktórymstanąłonwobronieKonarskiegoijegoksiążki:
Amożemu[Duriniemu,przyp.PZ]teżpodszepnęlitozdaniepoprzednicytychzdrajców
ojczyzny,późniejszychTargowiczan,którzyuKatarzynyszukaliobronytegożliberumveto,
bowidzieli,żejegozniesieniejestciosemśmiertelnymdlaichintrygidopięciadumnych
zamysłów.Niemamypodrękąanipolskiego,aniłacińskiegodziełaOreligiipoczciwychludzi,
niemożemywięcsprawdzić,oileKonarskipoprzekręcałjewswojemłacińskiemtłumacze-
niu,jeżeliprzekręcał,rozumiesię;aletowiemy,żezbijającdeistówitakzwaneespritsforts,
przeciwstawiącimObjawieniejakojedyneźródłoreligii,Konarskiniemógłbyćherezjarchą.
Ażewtemsamemdzielemówiotolerancji,tonicstrasznego;wszakżewRzymie,pomiędzy
WatykanemaKoliseumpapieżepozwalalinaotwieraniedomówmodlitwydlaniewiernych
żydów;cóżwięczazbrodnia,żeKonarskimówiłotolerancjiwPolsce?Radzibyśmy,abynam
autorartykułuprzytoczyłmiejsca,wktórychKonarskiflobalajurysdykcjęKościołaiwszelką
władzęStolicyświętej”;mamyjednakpowodysądzić,żeautorPoglądunieczytałwcaledzieła
Oreligiipoczciwychludzi,idlategodajesięwbłądwprowadzićDuriniemu,jaktenostatniprzez
innychoszukanymzostał.ŻeDurinimógłmiećzajściazpijaramiiżeużywałprzysługującego
muprawawizytycałegozgromadzenia,tegonieprzeczymybynajmniej,aletosamo,żeowa
wizytanieobaliłapijarów,dowodzi,żezgromadzenietoniebyłozbioremheretyków.Ajeżeli,
jaksamautorpotemprzytacza,Konarskinaśmiertelnejpościelipogodziłsięznuncjuszem,
tojakżeutrzymasięzdanieautora,żeKonarskibyłflczłowiekiembezżadnejreligii?”
142
.
DalszacześćobronyniedotyczyłajużbezpośrednioświatopogląduKonarskiego
orazjegoReligiipoczciwychludzi,leczporuszałazagadnieniadotyczącecałości
reformpijarskichwXVIIIw.:OrdinationesVisitationisApostolicaeniebyłyfałszer-
stwemreguły,leczjejdopełnieniem,niezawierałyoneżadnychzasaddeprawujących
młodzież,leczbyłypełneduchapobożności,aprobataBenedyktaXIVznaczyła
więcej,niżniechęćnuncjusza,osobistelosypojedynczychuczniówszkółpijarskich,
anawetsamychpijarów,niemogąświadczyćopowszechnejatmosferzebezbożno-
ści,niemażadnychdowodów,żebypijarzyzdradzaliPolskędlaprzypochlebienia
sięRosji–świadectwembyłyrepresje,którespadłynanichjeszczezapanowania
KatarzynyII143.Autorzakończyłwyrażającubolewanie,że:
flPrzeglądLwowski”
,pismopoważne,katolickie,zamieszczapodobnyartykuł,zaktórypew-
noodpowiedzialnośćbierzenasiebie.Grubaniewiadomośćalbozławiaramusiprowadzić
pióroautoraartykułu;ajeżelipodobneartykułymająbyćwyroczniąhistorycznąwpewnych
142Tamże.
143Tamże.
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
