Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
70
GenezairecepcjaksiążkiOreligiipoczciwychludzi
jeśli(ł)uLeszczyńskiegopolemikazateizmemideizmemmiałaznaczenieraczejteoretyczne,
toKonarskiprowadzijąwyłączniezpobudekpraktycznych,atełącząsięzwielkimdziełem
reformypaństwa.(ł)TakicelbroszuryKonarskiegopociągnąłzasobąpewneobniżenie
poziomupolemicznego203.
Ówniższypoziomdostrzecmożnabyło–zdaniemkrytyków–jużnapierw-
szychstronachrozprawy,poświęconychźródłomdeistycznegocredo.Nadmiernie
negatywnąocenęfilozofówstarożytnychjakonauczycieliosiemnastowiecznych
flpoczciwychludzi”Sinkouznałzaflniezbytpotrzebnydowalkizdeistamianty-
humanistycznyekskurs”204.Jakwskazanowyżej,wątekówbudziłtakżezdumienie
WładysławaKonopczyńskiego.JużnapoczątkuXXIw.BronisławTregerpoświęcił
temuzagadnieniucałyartykuł,wktórymsłabośćargumentacjiKonarskiegoprzeciw
antycznymmędrcomuznałzamałochlubnywyjątekwdorobkuczłowiekazasłu-
żonegofldlarozwojuwieludziedzinkulturypolitycznejiintelektualnej”izarodzaj
chwilowejsłabości,którejulecmożenawetjednostkawybitna205.IrenaŁossowska
przyłączyłasiędokrytycznejocenyReligiipoczciwychludzi:referującznanysobie
stanbadańzwróciłauwagę,żedziełoKonarskiegobywałowspółcześnieoskarżane
obraktolerancji(nuncjuszAngeloMariaDurinipostrzegałjewręczprzeciwnie–
przyp.PZ).Samawidziaławnimperswazyjność,szablonowośćiflnatrętność”po-
uczeń,którychadresatemmógłbyćflprosty,nieoświeconyszlachcic”206.
AżtaksurowywobecKonarskiegoniebyłkilkadekadwcześniejJerzySnopek.
WswympionierskimstudiumodziejachlibertynizmuwPolscekilkakrotnieodwołał
siędoReligiipoczciwychludzi,cytującfragmentyzwydaniakrakowskiego.Samą
rozprawęKonarskiegookreśliłjakoflpropozycjękatolicyzmuoświeconego”oraz
umieściłwkontekściepiśmiennictwarefutacyjnego,sytuującjejautorawgroniepisa-
rzyitłumaczy,wgłównejmierzeduchownych,podejmującychpodobnewyzwania
207
.
powtórzyłzanimtakżeB.Treger,Konarskiofilozofach,w:StanisławKonarski:pedagog–polityk–filozof,
red.J.Ziętarska,Warszawa2004,s.102.
203T.Sinko,PolskiAnti-Lukrecjusz,s.325.Nowak-Dłużewskizeswejstronytwierdził,iżflReligia
poczciwychludziprzycałejkulturzemetodycznej,którejdowodyzłożyłKonarskiiwinnychpismach,
wykazujebrakikonstrukcyjne,którejejodbierająwartośćzharmonizowanegowsobiepoglądufilozo-
ficznego.(ł)TrzebawięczgodzićsięzezdaniembadaczyKonarskiego,którzytwierdzą,żepijarnie
byłumysłemspekulatywnym”
.J.Nowak-Dłużewski,StanisławKonarski,s.220.
204T.Sinko,PolskiAnti-Lukrecjusz,s.326.
205
B.Treger,Konarskiofilozofach,s.104.Autorpytałoflprzyczynętakwyraźnegozwrotuwopiniach
ofilozofiiifilozofachdającegosięzaobserwowaćwlicznychpartiachFilozofiichrześcijańskiej[Samuela
Chróścikowskiego]iwdzieleOreligiipoczciwychludzi”
.Wysunąłhipotezę,iżflKonarskizląkłsię,że
antypijarskapropagandawjakiejśmierzeposkutkujeiwpłynienaograniczenienaborudokonwiktów.
Postanowiłwięczawszelkącenęudowodnićprawomyślnośćswą,jakrównieżwspółpracującychznim
konfratrów,prawomyślnośćbędącąprzecieżgwarancjąodpowiedniegoformowaniakonwiktorów”
.Tamże.
206
I.Łossowska,Dyskusja,w:StanisławKonarskipedagog–polityk–filozof,s.105-108.Cyt.także
w:B.Mazurkowa,Zpotrzebychwiliikupamięci…Studiaopoezjiiprozieoświecenia,s.191.
207J.Snopek,Objawienieioświecenie.ZdziejówlibertynizmuwPolsce,Wrocław1986,s.11,228,
233-235,252.
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
