Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IroniajakostrategianarracyjnawopisachświataZagłady
39
czaczasemdouzyskaniaefektuironicznego,np.HelenaSzereszewskaopi-
sujedwóchżołnierzy,którzyniepokoilijąijejcórkę,gdyjakonie-Żydówki
jechałynarobotydoNiemiec:„Dwóchwspanialeubranychoficerów.Brzę-
cząostrogami...Jedenznichnosipelerynępodszytąszkarłatnymsuknem”13.
BohaterkaopowiadaniaIdyFinkoglądaprzezoknoakcję,wczasiektórej
zabieranostarcówikaleki:„Patrzyliśmytakżenaesesmanów.Wdługichpe-
lerynachchroniącychichprzeddeszczem,wwysokichbutach,przechadzali
sięsztywnymkrokiem,rozpryskującbłotodokołastarców”14.
Ironicznekomentarzewywołujepogodne,sympatycznezachowanieNiem-
cówprzystraszliwejpracy,którąwykonują,atakżeichzwyczajne,ludzkie
cechy,którewinnychokolicznościachbudziłybysympatięlubnawetczu-
łość–wesołość,łagodnieopadającenaczołoblondloczki,miłyuśmiech,
młodywiek.„Niemiecprzybiegłwpodskokach,kilkagłośnychwesołych
słów(robotęwykonywałbezzłości),kilkauderzeńisprawazałatwiona”15–
piszeHenrykMakoweroNiemcukierującymludźminaUmschlagplatz.
Cytowanewypowiedziczęstoprzywołująstereotypowoprzypisywane
Niemcomcechy,takiejakzamiłowaniedoporządku,skrupulatność,solid-
ność,obowiązkowość.Cechytemająraczejpozytywnekonotacje,kojarzą
sięzbudowaniem,ztworzeniemczegoś.PrzywołujątakżeobrazNiemców
jakonaroducywilizowanego,owysokorozwiniętejkulturzepaństwowej,
umysłowej,osobistej.Tutajzaś,paradoksalnie,cechyteukazująswojąod-
wrotną,demonicznąstronę,okazujesię,żepozwalająniezwykleskutecz-
nieisprawnienietylkotworzyćcywilizację,aleteżgnębićimordować
tych,którzyprzytworzeniutejcywilizacjisązbędni.Ironiapozwalaobna-
żyćtędemonicznąstronęniemieckiegoporządkuicywilizacji,którąonre-
prezentuje.Uderzateżwprzedwojennymit,któryłączyłkulturęosobistą,
sumienność,wykształcenieipostęptechnicznyztym,codobreiprzyjazne
człowiekowi.Delikatneobyczaje,obyciekulturalne,prawa,nauka–wszyst-
kotomiałochronićprzedbarbarzyństwemiraznazawszeoddalićzagro-
żenie,żewczłowiekuobudzisiębestialskiezło.Kiedyhitlerowscyopraw-
cyokazująsięreprezentowaćwszelkietepozytywneprzedwojennewarto-
ści,skompromitowanazostajedawniejszawiarawmożliwośćosiągnięcia
tegoideałuczłowieczeństwa.
13H.Szereszewska,Krzyżimezuza,Warszawa1993,s.434.
14I.Fink,Drugiskrawekczasu,w:eadem,Skrawekczasu,Warszawa–Londyn
1987,s.81.
15H.Makower,Pamiętnikzgettawarszawskiego,ZakładNarodowyim.Ossoliń-
skich1987,s.67.
