Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
MagdalenaKowalska
Podobnąironicznągręuruchamiaprzywoływanie„ludzkich”cech
Niemców,jaknp.miływyglądzewnętrzny,ujmującyuśmiech.Cechytepo-
zwalają,wydawałobysię,spodziewaćsięodnich„ludzkich”reakcji,np.
współczuciadlaofiarlubjakiegośpsychicznegodyskomfortuwzwiązku
zwykonywanąpracą.Tymczasemnicpodobnegosięniedzieje,Niemcy
mogąbyćludzcy,sympatyczni,weseli,aleswojezadaniewykonująjakby
niezależnieodtego.Autorzydziennikówipowieścizwracajączęstouwagę
naspokójibeznamiętnośćNiemcówprzypracy,któranawetwczłowieku
małowrażliwymiostalowychnerwachpowinnawywołaćodruchywstrę-
tuiprzerażenia;wewspomnieniachŻydówNiemcyjakbynieludźmi,
lecztylkoniewieleróżniącymisięodsiebietrybamiwmachiniezagłady
wszyscytacysami,widentycznychmundurachinienaganniewyczyszczo-
nychbutach;niezależnieodswoichcechjednostkowych,wobecofiarstają
siębezdusznymimaszynamidozabijania.Dziaćsiętakmożetylkodlate-
go,żedlaNiemcówodwrotniezkoleitoŻydzinieludźmi,ajedynie
zawadąnadrodzedonowego,wspaniałego,niemieckiegoświata.Usunię-
cieichjestmożenieprzyjemnym,alekoniecznym,zadaniemdowykona-
nia.Wironicznychopisachmiłych,wesołychNiemców,którzypakująset-
kiludzidociasnychwagonówiwysyłająnaśmierć,widaćwyraźnie,żeich
„ludzkie”cechyzarezerwowanedlajakiegośinnego,niedostępnegoŻy-
domświata,dlaświata,wktórymŻydówmaniebyć.
Iwreszcieteironiczneopisyeleganckich,zadbanychNiemcówujawniają
swoistelogicznezapętlenie.Przywołują,ijakbyprzewrotnie,uzasadniająna-
zistowskąideologię,wedlektórejNiemcymająbyćwyższąrasąpanów.Żan-
darmomniemieckimpatrzącymzpogardąizwyższościąnatłumwynędz-
niałych,brudnychŻydów,którzypodługimpobyciewgettachiobozachco-
razmniejprzypominającywilizowanychludzi,mogłobysięwydawać,że
mająjaknajbardziejprawodoowegopoczuciawyższości.Paradoksalnie
NiemcymogąumacniaćswojepoczuciewyższościwobecŻydów,widzącich
wtakgodnympogardystanie,będącymprzecieżskutkiemterroru,którysa-
miwobecnicstosowali.PodobniejakwwierszuWładysławaBroniewskiego
Balladyiromanse,wktórymSS-manizkarabinamiwgarścimajązastrzelić
żydowskądziewczynęRyfkęiJezusa,mówiącdonichprzedtem:
SłuchajJezu,słuchajRyfka,sieJuden
Zakoronęcierniową,zatewłosyrude
Zatożeścienadzy,zatożeśmywinni,
obojeścieumrzećpowinni16.
16W
.Broniewski,Balladyiromanse,w:idem,Wierszeipoematy,Łódź1980.