Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dYSKURSISTRATEGIAWEWSPÓŁCZESNYCHNAUKACHHUMANISTYCZNYCH
25
konujeinterpretacji.Dyskursspajaświatrzeczywistyzjegoprojekcją,sprawia
też,żepowstajeokreślonytekstuwarunkowanysytuacyjnie,wktórymodzwier-
ciedlająsięcechykomunikującychsięosób.
1.2.Dyskurswbadaniachlingwistycznych
Poszukującprzyczynwspółczesnychbadańnaddyskursem,trzebasięgnąćdo
momentu,kiedyzmianieuległaperspektywabadawczawsamymjęzykoznaw-
stwie,tj.przesunięciuuległpunktuzainteresowaniazopisusamegojęzyka(re-
lacjiparadygmatycznychisyntagmatycznych)nabadanieprocesuposługiwania
sięjęzykiem.FerdynanddeSaussureprzyznałpriorytetbadaniomabstrakcyjnego
langue26.Języktowytwórspołeczny,któregoistnieniepozwalajednostcenawy-
konywanieczynnościmówienia.Język–wedługszwajcarskiegojęzykoznawcy
–definiowanyjako„systemznaków”,posiadaswojąautonomię,ijedyniejako
takipowinienbyćprzedmiotembadańjęzykoznawstwa.Takwięcanalizystruk-
turalistówkoncentrowałysięnabadaniufunkcjonowaniasystemubezuwzględ-
nieniakontekstu.Mowę(dzisiajmożnabypowiedzieć:tekst)traktowanojako
aktualizacjęsystemu,jakozdolnośćodziedziczonąodnatury.Właściwymprzed-
miotembadańczynionojęzyk,któryistniejewtekście.DopieronastępcyF.de
Saussure’azaczęlikoncentrowaćsięnaparole,wnadzieiodkryciastrukturumoż-
liwiającychuzupełnienielangue,dopełniającychanalizyznaczenia.Przeniesienie
punktuciężkościzlanguenaparolewynikałozkrytykipodstawowychzałożeń
językoznawstwastrukturalnego,wtymm.in.postulatubadania„językarozpa-
trywanegosamegowsobieidlasiebiesamego”27.Badaczewychodzilizzało-
żenia,żeniemożnausunąćreferentazbadaniazjawiskjęzykowychanitego,
conależydokontekstówprodukcjisłownej.Dalszyrozwójjęzykoznawstwato
badanie–wedługterminologiiÉmile’aBenveniste’a–„żywejkomunikacji”,co
wymagaotwarcianainnedyscypliny,ajednocześniestwarzamożliwośćwyja-
śnieniawieluzjawiskiprocesów,którychniemożnabyłoopisać,posługującsię
wyłączniemetodologiąjęzykoznawczą.Wzięciepoduwagęwymiaruwypowie-
dzeniowegodoprowadziłodopowstaniawielukoncepcjiprocesukomunikacji.
DyskusjęrozpocząłKarlBühler,rozwijającstrukturalnąmyślSaussure’owskąna
tematpsychologicznejnaturyjęzyka.Uznał,żejęzykaniemożnaoderwaćod
26FerdynanddeSaussurewbrewobiegowymopiniomnieodrzucałcałkowiciebadańnadmó-
wieniem(parole),leczczyniłjeprzedmiotempomocniczym.Natomiastwyraźniezaznaczał,że
właściwymijedynymprzedmiotemjęzykoznawstwajestlangue.Por.F.deSaussure(1991,47)
orazartykułyF.deSaussure’aiR.JakobsonazawartewtomieJęzyk,dyskurs,społeczeństwo(2009,
31–70).
27C.Kerbrat-Orecchioniprzedstawiławpięciupunktachpostulatyjęzykoznawstwastruktural-
negoikrytykęwobecjegozałożeń.Por.szerzejM.-A.Paveau,G.-É.Sarfati(2009,195–196).
