Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
ROZdZIAŁI
warunków,wjakichpowstaje,każdabowiemwypowiedźjestsymptomemtre-
ściumysłunadawcy,ajednocześniesymbolemopisującymrzeczywistośćoraz
sygnałemskierowanymdoodbiorcy.RomanJakobsonrozwinąłmodelaustriac-
kiegofilozofaitymsamymutrwaliłfunkcjonalneujęciejęzyka.Modelfunkcji
mowyR.Jakobsona,aczkolwiekbardzoistotny(zapoczątkowałzakrojonąna
dużąskalędyskusjęwśródliteraturoznawcówijęzykoznawców),nieuwzględ-
niałcałegokompleksuzagadnieńzwiązanychzestrategiąmówienia,azwłaszcza
problemuniepowodzeńkomunikacyjnych,atakżeintencjinadawcyioczekiwań
odbiorcy,dążącychdoosiągnięciazakładanychcelów.Wyjaśnienietychkwestii
stałosiękluczowewewspółczesnychbadaniachnadkomunikacjąjęzykową,któ-
redoaktukomunikacjiwłączyłyprocesypoznawczeipercepcyjneuczestników.
TytułjednejznajważniejszychpublikacjiT.A.vanDijka(tłumaczonychna
językpolski)Dyskursjakostrukturaiproces(2001)wyraźniewskazujenadwa
fundamentalnesposobydefiniowaniadyskursu.Sposóbpierwszywywodzisię
zformalnego(strukturalnego)paradygmatulingwistyki,asposóbdrugizpara-
dygmatufunkcjonalnego.GeoffeyNeilLeech(1999,46)dowodzi,żetedwaróż-
nepodejściazwiązanesązodmiennymipoglądaminanaturęjęzykaimożnaje
zawrzećwczterechnajważniejszychpunktach:
Tabela1.Naturajęzykawujęciustrukturalnymifunkcjonalnym
Lp.
1
2
3
4
Traktowaniejęzykaprzedewszystkim
jakozjawiskaumysłowego
Uniwersaliajęzykoweuwarunkowane
sągenetycznympochodzeniemrodzaju
ludzkiego
Rozwójzdolnościmówieniaudziecijest
wrodzony
Badaniejęzykajakoautonomicznego
systemu
Strukturalny
Paradygmat
Traktowaniejęzykaprzedewszystkimjako
zjawiskaspołecznego
Uniwersaliajęzykowezwiązanesązużyciem
językawspołeczności
Rozwójzdolnościmówieniaudzieci
uwarunkowanyjestspołecznie
Badaniejęzykawrelacjidojegospołecznych
funkcji
Funkcjonalny
Konsekwencjąpierwszegoparadygmatujestujęciedyskursujakostruktury28,
natomiastdrugiego,którywobecnychnaukachjestdominujący–ujęciedyskur-
sujakoużyciajęzyka,jakospołecznegodziałaniaiinterakcji.Wkoncepcjachwy-
28Kwestiąspornąwstrukturalnymujęciudyskursujestpogląd,żedyskursskładasięzjednostek
(units).DlaZ.S.Harrisajednostkamibyłymorfemy(iichkombinacjewzdania),dlainnychbadaczy
akapit(clause),sąd(proposition)lubzdanie(sentence).Poszczególnibadaczeróżnilisiętakżewpo-
glądachnatematroli,jakietejednostkipełniąwdyskursie.Por.szerzejD.Schiffrin(1994,24in.).
