Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzeskiesyntezyhistorycznoliterackieodkońcawiekuXVIII…
15
fleksjiorazortografii.Częstoteżporównywanesąpodtymwzględemróżneegzem-
plarzedanegozabytku.
Dobrovskystworzyłwzasadziepodwalinyodrodzeniowegomodelusyntezy
historycznoliterackiej,którymożnabynazwaćlingwocentrycznym
8
.Tensposób
konstruowaniaipisaniadziejówliteraturynależywzasadzieuznaćzagłównąinaj-
ważniejszącechęcharakterystycznąodrodzeniowychsyntez;zasadniczązmianę
paradygmatuprzyniesiedopieronaukapozytywistyczna.WXIXwiekunatomiast
zaprzykłademDobrovskiegopodążaławiększośćczeskichhistorykówliteratury,
naprzykładJosefPavelŠafafíkwnapisanejponiemieckuGeschichtederslawischen
SpracheundLiteraturnachallenMundarten(Dějinyslovanskéłečialiteraturypodle
vńechnáłeč.)zroku1826,przedewszystkimzaśJosefJungmann
9
,autordziełaHistorie
literaturyčeskéanebSaustawnýpłehledspisůčeských,skrátkauhistorijnárodu,oswicenj
agazykazroku1825,którestanowipierwszączeskąnowożytnąhistorięliteratury
wjęzykuojczystym10(ztegoteżpowoduzostanieonoomówioneszerzejwdalszej
częścirozdziału).
Dobrovskyjakopierwszyprzeprowadziłrównieżperiodyzacjęliteraturyczeskiej
(kryteriumjestoczywiściejęzykowe)11.Zaproponowanyprzezniegopodziałzdobył
8Lingwocentrycznośćtabyłajednązcechcharakterystycznychdlacałegookresuodrodzenia
narodowegowCzechach–por.V.Macura,Znamen.zrodu,Jinoćany1995(zwł.rozdz.
Lingvocentrismus).
9Jesttobardzosilnazależność.Jungmannzachowałwzasadziepodstawowąstrukturędzieła
Dobrovskiego,przejąłsposóbperiodyzacjiiwspomnianązasadnicząpłaszczyznę,naktórejopiera
sięsynteza,aktórąjesthistoriajęzykaczeskiego.Jedlićkazwracarównieżuwagę,żeniektórepartie
HistoriiJungmannazostałyniemaldosłownieprzełożonezdziełaDobrovskiego–B.Jedlićka,Josef
Dobrovský,zakladatelčeskéholiterárn.hodějepisu,s.XXXVI.
10
Pracęnadswąsynteząautorrozpocząłdużowcześniej–jużwroku1806stworzyłnawłasny
użytekpierwszyspisautorów(J.Jungmann,HistorieliteraturyčeskéanebSaustawnýpłehledspisů
českých,skrátkauhistorijnárodu,oswicenjagazyka,Praha,1825,s.I).Impulsemiinspiracjądo
wydaniadziełabyłazaprojektowanaprzezSamuelaBogumiłaLindegosyntezaliteraturysłowiańskiej
(Jungmannpodkreślatenfaktwewstępie),adlajegoostatecznegokształtupewneznaczeniemiał
teżRyshistorycznyliteraturyrosyjskiejMikołajaGrecza,znanyzresztąJungmannowizpolskiego
przekładu,któregoautorembyłwłaśnieLinde(S.Sawicki,Początkisyntezyhistorycznoliterackiej
wPolsce,Warszawa1969,s.217).Wpłynąłonnaukładmateriału,adokładniejnaoddzielenie
historiispołeczno-politycznejoddziejówjęzyka,ahistoriiliteraturyodbibliograficznegospisudzieł
(J.Jungmann,Historieliteraturyčeské...,s.II).
11Całośćliteraturyzostajepodzielonanasześćokresów:1.OdpfistěhovśníČechůaśkjejich
osvíceníkfesťanstvím,2.OdrozżífeníkfesťanstvíaśkekrśliJanovi,3.OdkrśleJanaaśkHusovi
neboksmrtikrśleVśclava,4.Odpoćśtkuhusitskychvślekaśkrozżífeníknihtiskafskéhoumění
vČechśch,nebokFerdinandoviI,5.OdtétodobyaśkbitvěnaBíléhofe1620,6.Odvyhnśní
nekatolíkůaśponażećasy.JungmannzachowujewzasadziepodziałDobrovskiego(wyjątkiemjest
epokaostatnia,obejmującaczasynajnowsze,odroku1774do1825,czylimniejwięcejokrespomiędzy
wydaniamiobudzieł).TrwałymwkłademJungmannawzakresieperiodyzacjiczeskiejliteraturyjest
natomiastwprowadzonyprzezniegojejpodziałnatrzyzasadniczeczęści:starą(obejmującąokres
odroku550do1620),średnią(od1620do1774)inową(od1774dowspółczesności),który
utrzymasięwczeskiejhistoriografiiliterackiejprzezdługiczas(stosujegojeszczeJanJakubec),
ztymżegraniceposzczególnychokresówbędąmodyfikowane.
