Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzeskiesyntezyhistorycznoliterackieodkońcawiekuXVIII…
19
Językniejestjednakjedynąpłaszczyzną,naktórejopierasiędziełoJungmanna;
drugą,istotnąpodstawęjegokompozycjistanowihistoriaoświaty(czyogólniejkultu-
ry):wtymzakresieHistorieliteraturyčeskérealizujemodel,któryopisałStefanSawicki,
dokonująccharakterystykipolskichsyntezhistorycznoliterackich
23
.Jungmannśledzi
obszarczeskiegorozwojukulturalnegoparalelniedorozwojujęzykowego,przyczym
ocenystanujęzykaikulturywdanymokresiebywająniejednokrotnieprzeciwstawne.
Wepocetrzeciej(1310–1410)rozwójkulturalnycharakteryzowanyjestróżnie:za
JanaLuksemburczykanegatywnie
24
,zaKarolaIVwręczprzeciwnie
25
.Natomiast
jeślichodziostanjęzykanarodowegowtymokresie,tozostałonuznanyzazły26.
Wkolejnejepocesytuacjabędzieodwrotna–Jungmannwyjątkowonegatywnieoce-
niakulturalneskutkisporówreligijnychwCzechach27,astanjęzykawtychczasach
zostałprzezeńscharakteryzowanypozytywnie
28
.Rozwójoświatyikulturypodąża
więcniecoinnymtoremniżrozwójjęzyka.Dziękioparciusyntezynaowychdwóch
płaszczyznach–językuzjednejstrony,akulturzeioświaciezdrugiej–Jungmannowi
udałosięściślewydzielićsferęliteraturyczeskiejjakoliteraturypisanejwjęzykuna-
rodowym,azarazemuwzględnićtwórcówinnojęzycznych,którzywjakiśsposóbbyli
związanizczeskątradycjąkulturalną.Celtegodziałaniabył,jaksięwydaje,jeden:
dążeniedoukazaniawielkościkulturyczeskiejwewszelkichjejaspektach.Maria
Dąbrowska-Partyka–woparciuopodłożeideologiczne–wyodrębniławliteraturo-
znawstwiepołudniowosłowiańskimdwapodstawowesposobymodelowaniaprocesu
historycznoliterackiego.Pierwszy,nazwanyprzezautorkęneuropejskim”,wyrastał
zprzekonania,żenliteraturysłowiańskiestanowiąintegralnyelementeuropejskiego
procesuliterackiego,alboteż–osiągnięcietakiegostatusujestnajważniejszymcelem
ichwewnętrznejewolucji”29.Orientacjędrugąnatomiastmiałyreprezentowaćnte
modelehistoriiliteratury,którenastawionesąprzedewszystkimnapodkreśleniejej
rodzimego,niepowtarzalnegocharakteru”30.Jeślibyspróbowaćodnieśćtenpodział
doliteraturyczeskiej,towydajesię,żeJungmannowskaHistoriaciążyćbędzieraczej
wstronęmodeludrugiego(oodrębnymcharakterzeczeskiejliteraturydecyduje
23S.Sawicki,PoczątkisyntezyhistorycznoliterackiejwPolsce,por.zwł.rozdz.Wramachhistorii
„oświaty”,s.89–122.
24nZdślose,gakobytohoćasuČechowédocelasezČechůwyzuli,onichśśegakoopicegsau,
prawdiwéwzniklopfjslowj”–J.Jungmann,Historieliteraturyčeské...,s.33.
25
nPodwlśdaumaudréhoaućenéhocjsafeKarlaČechowéuwzdělśnjaućenostiwelmipokroćili.
ZaněhoČechyebylawswéneywyżżjslśwě;Prahastanowiżtěwżehouměnjawěděnj”,ibidem,s.33.
26nCelśtaepochaćeskémugazykumślopfjzniwabyla”–ibidem,s.36.
27
nČechowétohowěkubylikhrůzewżemnśrodům,aleproswénowotywnśbośenstwjspolu
wożkliwostitakowé,śegewůbeczaneyhorżjnśrodnacelémswětědlauhyćasgmjno”–ibidem,
s.65–66.
28
nZśhubnépůtkyvnśbośenstwjtjmstalyseblahoćinnymigazykućeskému,śeHusowastrana
liduobecnémuwżeckowznśmostschwślněuwodicnetolikoWiklefowyspisyalezwlśżtěbibljdo
ćeżtinypilněpfekladalaarozżifowala”–ibidem,s.73.
29
M.Dąbrowska-Partyka,Narodoweiponadnarodowemodelehistoriiliteratury,[w:]Slawistyka
uprogunowegowieku,red.B.Zieliński,Poznań2001,s.49.
30Ibidem,s.50.
