Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
35
czadozapoczątkowanialubkontynuacjiruchu80.Dziesiąty,najważniejszy
ztychteorematów,stanowiuogólnieniennowejregułyruchu”81.TomaszBrad-
wardinezajegopomocądowiódł,żedladowolnejszybkościruchumożemy
ustalićtakiprzyczynującyjąstosunekmocydooporu,żejegonpodwojenie”
spowodujejejdwukrotnywzrost,nzmniejszeniegoopołowę”poskutkujezaśjej
spadkiemdopołowywartościpoczątkowej82.Należytutajpodkreślić,żeteore-
matyoddrugiegododziesiątegoTomaszBradwardinewyprowadziłmoregeo-
metrico,zestawiająctwierdzeniamatematyczneprzedstawionewpierwszej
częścitraktatuzpierwszymteorematemtejsekcji,służącymmujakoszczegól-
negorodzajutwierdzeniepierwotne,czyteżaksjomatdlazbudowanejprzezeń
teorii83.
Dwaostatnieteorematy,jedenastyidwunasty,trzeciejczęścinTraktatu
oproporcjachszybkościwruchach”odnosząsiędoruchuciałcharakteryzowa-
nychprzeznopórwewnętrzny”84.TymsamymTomaszBradwardineprzeniósł
swojeanalizyzpoziomuczystoteoretycznychrozważańrelacjiczynników
ruchuizmianichnatężeniaiszybkościnapoziom,jeślimożnatakrzec,bliższy
opisowizjawiskdającychsięzaobserwowaćwprzyrodzie.Kategorianwe-
wnętrznegooporu”wruchulokalnymmożebowiemodnosićsięjedyniedociał
nzmieszanych”(mixta),którychnfizyczny”składjestmieszaninąmaterialnych
elementówpierwotnych.Cowięcej,opórtaki,nagruncieakceptowanejnajwy-
raźniejprzezBradwardine’akoncepcjiArystotelesa,możepojawićsięjedynie
wtedy,gdydanemixtumporuszanejestwkierunkuprzeciwnymwobecnruchu
naturalnego”przynajmniejjednegozelementówwchodzącychwjegoskład85.
80Tamże:nOmnismotusexproportionemaiorisinaequalitatisproducituretexomnipropor-
tionemaiorisinaequalitatispotestfierimotus”.Zob.także,H.LamarCrosby,dz.cyt.,s.39-40.
81ThomasBradwardinus,dz.cyt.,s.114:nQuocumquemotudato,potestmotusinduplove-
locioretmotusinduplotardiorinveniri”.
82Zob.H.LamarCrosby,dz.cyt.,s.40.Teoremattenwyrażaszczególnąkonsekwencjęzasto-
sowaniaproporcjigeometrycznejdotegorodzajuopisuruchu,amianowiciepodziałruchówlo-
kalnychnaodrębnengatunki”powiązanezróżnymiwyjściowymistosunkamimocyporuszającej
dooporu.Problemtenjestszczegółowoomówionywdalszejczęścininiejszejmonografii,zob.
rozdział2.7.
83Zob.H.LamarCrosby,dz.cyt.,s.38-40.
84ThomasBradwardinus,dz.cyt.,s.114-116:nQuantumcumquegraviusalioineodemmedio
tardiusetvelociusilloetaequalivelocitatepotestdescendere.[ł]Omniamixtacompositionis
consimilisaequalivelocitateinvacuomovebuntur”.
85Por.przypis19niniejszegorozdziału.Dlaprzykładu,wruchuhipotetycznegomixtumskłada-
jącegosięzelementarnejziemiielementarnegoognia,wruchudocentrumZiemidomieszanydo
tegociałaogieńbyłbyprzyczynątakiegooporuwewnętrznego.nMiejscemnaturalnym”ogniajest
bowiem,wedługArystotelesa,sferaogniarozpościerającasięweWszechświecienajbliżejsfery
Księżyca,miejscemzaśnaturalnymziemijestcentrumWszechświatapokrywającesięześrod-
kiemnaszegoglobu.Stąd,nznatury”elementarnaziemiadążywdół,aelementarnyogieńdo
góry.
