Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
ŁukaszTrzciński
jednakSokrateslubjakikolwiekinnyczłowiekprzebywałjedynie
wgranicachtego,cowie,idotegoztakąostrąsamoświadomością,
odróżniającąto,cogruntowniepoznane,odtegowszystkiego,conie-
pewne(cowtakimrazienawetniepowodujepowstaniamniemań),to
zdolnośćdodziałania–aszczególniedodziałaniamającegomoralny
wymiar–byłabyniesłychanieograniczona.Aprzecieżotenwymiar
życiachodziłogreckiemumędrcowi.Kształtowanyprzezniegoide-
ałintelektualizmuetycznego,zgodniezktórymwiedzącnaprawdę,
czymjestdobro,wybierasięjezawsze,zaścałenieszczęścieczło-
wiekapochodzizniewiedzy,stawianaostrzunożazagadnienie,czym
jestwiedza.WiedzatawprzypadkuSokratesanosiwieleznamion
wiedzywyzwalającej:odwyborówmoralnychzniązwiązanychza-
leżyprzecieżostatecznie,czyduszaulegaskażeniu,awięcczyzasłu-
gujenadalszeistnieniewludzkiejformieiostatecznienazbawienie.
Wsytuacjitakniebywałegonapięcia:międzykoniecznościąwyboru
aistniejącąwsposóbnaturalnyniewiedzącodoskutkówdecyzji,in-
teresującąrolęodgrywałsokratejskidaimonion,nieprzekazującymu
coprawdażadnejpozytywnejwiedzy,alepowstrzymującyprzedzły-
miwyborami.
Postaćdemonainterpretowanabyławstarożytnościjakopośredni-
czącamiędzyniebiańskimibogamiiludźmi„istotapowietrzna”15,to-
warzyszącaczłowiekowi,jegouczuciomimyślom.JakpiszePlaton,
takidemonwystępujewrolistrażnikaiświadka16ludzkichczynów,
odgrywająctęrolętakżepodczasśmierci,dziękiczemudokonaćsię
możeostatniwżyciuaktsprawiedliwości.Wpsychologicznymoglą-
dzietakapostaćwydajesięodnosićdospecyficznegopodziałuumy-
słu,któryuwidaczniasięwwewnętrznymdialogu.Polegaonnatym,
żeczłowiekdziękiświadomościrefleksyjnejprzedstawiasobie,także
wpostaciabstrakcyjnychmodeli,różnesytuacje,oceniajeorazwy-
ciągawnioskizichanalizy,rozmawiającprzytymzsobąsamym.Nie
manaogółteoretycznejwątpliwościcodonaturyitożsamościpod-
miotutegodialogu,zaśwpotocznymżyciupodziałumysłunadwie
prowadzącezsobądialogczęściwydajesięczymśnaturalnym,oile
15Por.ApulejuszzMadury,OboguSokratesaiinnepisma,tłum.K.Pawłowski,
Warszawa2002.
16Platon,Fedon,107d–108c;Państwo,X617e,620d–e;Timajos90a;Fajdros
253a–b.
