Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WpowieściBrodaGarta-Kafkaniejestjednakżetylkoartystą,cyzelatoremfor-
myliterackiej.Owieleważniejsząkwestiąwydajesięczęstowspominanaorazana-
lizowanaprzeznarratorakategoriaświętości.Opisywanybowiemczłowiek„był
świętymnaszychczasów,prawdziwymświętym”(Z,50)
26.
Takważnedlakoncepcjibohateratezynieznajdująjednakdośćprzekonywają-
cegopotwierdzeniawszczegółachnarracji.Coprawdanarratorprzyznaje,żeota-
kimfenomeniejakGartaniemożnamówićzwykłymisłowami(Z,50),leczjedno-
cześnie,wchwilępotem,opisujejegoświętośćwobrazachtaknaiwniesformuło-
wanychizefektamitaksentymentalnymi,żepatetyczneukazanie„świętegolitera-
tury”przestajewywieraćpozytywnewrażenie.Narratorniczymspóźnionyromantyk
lubekstatycznyekspresjonistapiszeo„nieprzepartymfluidzie”Gartyijego„nie-
zwykłymprzeznaczeniu”(Z,51),wpokojuswegoprzyjaciela-artystyrozpoznaje
dobrepowietrze„nietylkozczystychfizycznychźródeł”
27(Z,68),uniegoteż
chronisięprzedagresywnymświatem:
WszakodRyszardapochodziwszystkocojestdobre.Wjegoobecnościczujesię
bezpośrednio,żewielkośćmusisięostać,chociażbywszelkieprzeciwkotemuprzema-
wiałypozory–żeszlachetnyprapierwiastekświatawiecznązachowujeodpornośćna
wszelkieniedomaganiainadużycia.(Z,65)
Gartaniezwyklewnikliwepostrzegaświat.Tocecha,którawyróżnia,alejedno-
cześniepowodujerodzajosamotnienia.PrzewodnikduchowyNowegomimowidze-
nialudzkiejmałościnigdyniepopadawpesymizm,niezbliżasiękuświatopoglą-
Z„nieskończoności”zaśuczyniłMauriceBlanchotjednązpodstawowychcechpoetykiutworów
Kafki(analizanarracjiinfinicjalnej,figuraneutrum).Patrz:tegoż,WokółKafki,przeł.K.Kocjan,
Warszawa1996.
Kategoria„niezniszczalnego”jestwpisarstwieKafkiczęstoanalizowana.Możebyćodbie-
ranawperspektywiemetafizycznej,psychologicznejczyspołecznej.Brodgłównyakcentpoło-
żyłnaaspektreligijny,czyniączniegojedynąobowiązującąwykładnię.„Niezniszczalne”po-
zwalawtakiejinterpretacjinadoświadczanieboskiegoporządku,uczestniczeniewtrwałejepi-
faniiBoganaświecie.OproblematyceaforystycznychfrazKafkipisalim.in.:F.Billeter,Das
DichterischebeiKafkaundKierkegaard,Winterthur1965;M.Cavarocchi-Arbib,JüdischeMo-
tiveinKafkasAphorismen.W:KafkaunddasJudentum,hrsg.K.E.Grözinger,S.Moses,H.D.
Zimmermann,FrankfurtamMain1987,s.122-146;R.T.Gray,ConstructiveDestruction.Kaf-
ka’sAphorisms–LiteraryTraditionandLiteraryTransformation,Tübingen1987;S.Kaszyń-
ski,KafkasKunstdesAphorismus.W:ÖsterreichundMitteleuropa,Poznań1995;D.Kalinow-
ski,PodmiotliterackiwaforyzmachFranzaKafki,„SłupskiePraceHumanistyczne”2000,
nr19a,s.119-140;tegoż,EpifanieFranzaKafki.W:Poetykaegzystencji.FranzKafkanaprogu
XXIwieku,red.E.Kasperski,Warszawa2004,s.101-125.
26MilanKunderaostroimomentamibezpardonowozareagowałnatakiehagiograficzneniemal
zapędyMaksaBrodawZdradzonychtestamentach(przeł.M.Bieńczyk,Warszawa1996).Do
interpretacjitwórczościKafkiiroliBrodawjejprzyswajaniu,dokonanejprzezKunderęwrócę
wjednymzpóźniejszychrozdziałów.
27JakpiszeMauriceBeebe,rekonstruującmitologicznepodstawyliterackiegoprzedstawianiafi-
gurartystów,istniejeokreślonytypbohatera-artysty,którymożnaprzyporządkowaćdomitu
ŚwiętegoŹródła.Artystatakiintensywniejczuje,głębiejrozumieipełniejżyje,górującnad
zwykłymczłowiekiem.Ludzkośćobserwujeniczymzjawiskoprzyrodnicze,zostającprzyswym
odmładzającymźródlesiłyitwórczości.Patrz:M.Beebe,IvoryTowersandSacredFounts.
ArtistasHeroinFictionfromGoethetoJoyce,NewYork1964,s.114.
31
