Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
Częśćpierwsza■SzkolnictwoBędzinawlatach1795—1918
ZałożeniarealizowanejwKsięstwieWarszawskimreformyszkolnejza-
mieszczonowPlanieedukacjinarodowejwydanym1grudnia1807r.oraz
opartychnanimnastępującychdokumentach:OdezwieIzbyEdukacyjnej
doobywateliorazOdezwiewsprawieurządzeniaszkółmiejskichiwiejskich
elementarnychz12stycznia1808r.(nazywanojepopularnieUrządzenia-
mi),RegulaminieszkółmiejskichiwiejskichelementarnychiInstrukcjidla
dozorówszkolnychwydanych16października1808r.Teostatniestanowi-
łypodstawęprawnąfunkcjonowaniacałegosystemuoświatyludowej.Wła-
dzeKsięstwaWarszawskiegoprzejmujączałożeniaustawodawstwapruskiego
wzakresieszkolnictwaelementarnego,kierowałysięwzględamipragma-
tycznymi.Odrzuceniepruskichrozwiązańprzyniewypracowaniuwłasnych
propozycjigroziłozałamaniemcałegosystemuoświaty.Zwróconosięzape-
lemdoduchowieństwa,abypozyskaćproboszczówzarządzającychparafia-
midoorganizowaniasieciszkolnej.Ztegowzględuwwielupismachurzędo-
wychpochodzącychztegookresuzamiastokreślenianszkołaelementarna”
używanonazwynszkołaparafialna”9.Dozadańdozorówszkolnychnależało
sprawowanieopiekinaddziałalnościądydaktycznąszkółinadichsprawami
finansowymi.Prowadziłyonerejestrczłonkówtowarzystwaszkolnegoobej-
mującegoogółmieszkańcówobwoduszkolnegoorazrejestrdzieciwwieku
szkolnym.Starałysięomaterialnewyposażenieszkółorazściągałynałożone
namieszkańcówskładki10.Decydowałyteżotym,ilelatdzieckomachodzić
doszkoły,chociażogólnadyrektywaOdezwywsprawieurządzenia…poda-
wała,żenaukawinnatrwaćod7.do12.rokużycia.Wskładdozoruszkoły
elementarnejwchodzili:proboszczmiejscowejparafii,burmistrzoraz2lub3
nznakomitszychobywateli”.Zapracęwdozorzenieotrzymywalioniżadne-
gowynagrodzenia11.
WedługprzepisówprzyjętychprzezwładzeKsięstwaWarszawskiego
wskładtowarzystwaszkolnegowchodziliwszyscymieszkańcyprowadzący
gospodarstwo—zarównoposiadającydzieci,jakibezdzietni.Jednakżewy-
9Pojęcienszkołaelementarna”należyłączyćznazwąpierwszejksiążkidlaucznia,czyli
zelementarzem.Rodowódnazwynelementarz”niektórzywywodząodspolszczonejłacińskiej
nazwyelementa.UżytojąwtytulepodręcznikapochodzącegozpołowyXVIIw.donauki
czytaniaipoczątkówłaciny—Elementapuerilisinstitutionis…Ponieważwszkołachnaj-
niższegoszczeblauczonoprzedewszystkimczytaniaorazpisania,przyjęłosięnazywaćje
szkołamielementarnymi.Por.F.Pilarczyk:ElementarzepolskieodichXVI-wiecznychpo-
czątkówdoIIwojnyświatowej.ZielonaGóra2003,s.8—9;A.Winiarz:SzkolnictwoKsięstwa
WarszawskiegoiKrólestwaPolskiego(1807—1831).Lublin2002,s.69,98—99.
10Por.K.Poznański:OsiągnięciapolskichreformszkolnychwXIXwieku.nKwartal-
nikPedagogiczny”1995,nr3,149—150;A.Winiarz:Genezaiorganizacjadozorówszkol-
nychwKsięstwieWarszawskim(1807—1815).nKwartalnikPedagogiczny”1995,nr3,s.225—
230.
11Idem:SzkolnictwoKsięstwaWarszawskiegoiKrólestwaPolskiego…,s.63—64,99.
