Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIEDOLEKTURY
„Taczka”wlamusie
WojciechBogusławskiwpowszechnejświadomościfunkcjonujeprzede
wszystkimjakoautorlibretawodewilupt.Cudmniemany,czyliKrakowiacyiGó-
rale,określanegomianempierwszejpolskiejoperynarodowej1.Dziełotozostało
omówionewdziesiątkachpublikacji,wktórychniejednokrotniepojawiająsię
interpretacjenietylkocorazbardziejoddalającesięoddomniemanejautor-
skiejintencji,aleieksploatującezgołanieistotnemotywyirekwizyty2.Przyczyn
dużejswobodywrozszyfrowywaniuukrytychznaczeńtekstuczyinscenizacjina-
leżyszukaćwpolitycznymiwywrotowymodbiorzesztuki,zakładającymmożli-
wośćniedosłownegoodczytaniaprzedstawienia.WielowarstwowośćCudumnie-
manego,jegoideologicznywydźwięk,żywareakcjapublicznościinowatorstwo
zapewniłyutworowiobecnośćwkanonienarodowym,atymsamym-pamięć
równieżwspółczesnychuczestnikówkultury.
Odmiennylosspotkałdramęmieszczańskąpt.Taczkaocciarza,nawetpomi-
moogromnejpopularności,jakącieszyłasięwlatach1790-1793(aż23przed-
stawienia).Ważnaiaktualnaspołeczno-politycznaproblematykasztukiniezostała
odebranatakrewolucyjniejakoperaz1794roku,wktórej-zewzględunatrud-
sytuacjęPolskiprzedIIIrozbiorem-doszukiwaćsięmożnalicznychaluzji
patriotycznychiwolnościowych.InaczejbyłowprzypadkuTaczkiocciarza,bo-
wiemkwestiewniejpodejmowanewydawałysięzpewnościąmniejpalące,aira-
dykalnawymowafrancuskiegooryginałuzostałaprzezWojciechaBogusławskie-
gozłagodzona.Nienależyjednakzapominaćozakulisowej-społecznejroli,jaką
odgrywaływidowiskateatralne,upowszechniająceideęemancypacjimieszczań-
stwa.Chociażwspomnianydramatniebyłaninajodważniejszym,anijedynym
utworemztegonurtu,tookazałsiędziełempostępowym3,adziękiwyjątkowemu
powodzeniu-dostępnymlicznejpubliczności.
1OkreślenieLeonaSchillera.
2OtymzjawiskupisałRyszardWierzbowskiwswojejksiążce;zob.tenże,O„Cu-
dzie,czyliKrakowiakachiGóralach”WojciechaBogusławskiego.Studiahistorycznoliterackie
ihistorycznoteatralne,Łódź1984,s.58-77.
3PremieraTaczkiocciarzaodbyłasięjeszczeprzedprzyjęciemprzezSejmCztero-
letniprawaomiastachizanimuchwalonoKonstytucję3Maja,doktórejustawazostała