Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
17
3)funkcjonalnośćintegracyjna(językjakokluczdointerpretacjikażdegotekstu–
takżeliterackiego);
4)funkcjonalnośćkreatywna(twórczyautorskiwymiarwszystkichdziałańjęzy-
kowych);
5)funkcjonalnośćpragmatyczna(realizacjaróżnychformwypowiedzi);
6)funkcjonalnośćretoryczna(aspektestetycznyietycznyużyciajęzykawtekstach);
7)funkcjonalnośćkognitywna(językjakofiltrpoznawczy);
8)funkcjonalnośćkomunikacyjna(swoistynadwymiar,obejmującywszystkiepo-
zostałewymiary)
30
.
ZdaniemJolantyNocońfunkcjonalnymodelszkolnejnaukiojęzyku/
językamożemiećcharakterlingwo-lubtekstocentryczny.Obydwawpisują
sięwtensamzintegrowanymodelrozwijaniaświadomościjęzykowej.Gra-
matykaniejestpostrzeganajakoabstrakcjaoderwanaodrzeczywistości,
niemającażadnegozastosowaniawcodziennejkomunikacji,cechujeją
więcwymiarpraktyczny.Modelelingwo-itekstocentrycznyłącząwsobie
takiesameedukacyjneobszaryjęzyka–popierwszeprzedmiotpoznania,
czylisystem,normęikonwencję,podrugienarzędzieporozumiewania
się,czylitekst/wypowiedź,ipotrzecietworzywotekstu,czylitekstkul-
tury.Obarozróżniająjednakwagęizależnościmiędzytymiwymiarami
kształcenia.
Wmodelulingwocentrycznymkształceniejestorganizowanewokółtre-
ścizzakresunaukiojęzyku,wychodziodsystemu,normy,dającuczniowi
najpierwwiedzędotyczącąteoriijęzyka,kategoriigramatycznych,która
następniebędziewykorzystanadotworzeniatekstu.JolantaNocońnazywa
takiedziałanieDstrategiąjęzykdlatekstu”,zaznaczając,żeistotatego
modelutofunkcjonowaniekategoriigramatycznychwtekstach.
Wmodelutekstocentrycznymkolejnośćprocesuzostajeodwróco-
na.Uczeńpoczątkowojestuczestnikiemaktówkomunikacjijęzykowej,
nadawcą,tworzywypowiedzitekstoweorazjeodbiera.Poznajepewne
zasadysystemowenaskutekrefleksjinadkonkretnymisposobamiich
realizacjiwtekstach.Kształceniejestorganizowanewokółdanychtekstów,
którewyznaczająkategoriegramatycznenajpierwzperspektywygoto-
wejwypowiedzi,adopierownastępnymkrokuzperspektywygramatyki
szkolnej.Zostałotozobrazowanenailustracji1zamieszczonejponiżej
31
.
Kluczowajestrefleksjanadwarstwąjęzykowątekstudobranegotak,
abyrozróżnieniekategoriigramatycznychinabywaniewiedzyteoretycznej
30J.Kowalikowa,H.Synowiec,Miejscenaukiojęzykuwkształceniujęzykowym
uczniów,[w:]Kształceniesprawnościjęzykowejikomunikacyjnej.Obrazbadańidzia-
łańdydaktycznych,red.Z.Uryga,M.Sienko,WydawnictwoNaukoweAkademiiPeda-
gogicznej,Kraków2005,s.49–54.
31J.Nocoń,LingwodydaktykanaproguXXIwieku.Konteksty–koncepcje–dy-
lematy,WydawnictwoUniwersytetuOpolskiego,Opole2018,s.111.
