Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
RozdziałII
e)
uczuciadotycząceróżnychstrefrzeczywistościlubobiektów(np.uczuciawobec
wartościizwiązanezrealizacjąwartości,uczuciamoralne,religijne,skierowaneku
wybranymcelomiwynikającezosiąganiacelów,uczuciawobecobiektówmaterial-
nychitd.).
Mogąteżbyćpodziałyemocji(lubuczuć)uwzględniającesamewłaściwościproce-
sów(czyszerzejzjawisk)emocjonalnych.Takwięcmogąbyćpodziałydokonywane
zuwagina:
a)
rodzajdominującychkomponentów,jaknaprzykłademocje(uczucia)wyrażane,
emocje(uczucia)przeżywane;
b)
jakośćuruchamianychaktywności,zachowań(np.emocjalęku,gniewu,wstrętu,lek-
ceważenia);
c)
siłę(częstouważasię,żenajsłabsząemocjąjestnastrój,dośćsilnąidługotrwałą-na-
miętność,abardzosilnąikrótkotrwałą-afekt);
d)
znak(emocjepozytywneinegatywne);
e)
stopieńangażowanianiedającychsiękontrolowaćmechanizmów(np.emocjenie-
świadome,automatyczne,odruchowestanyemocjonalne);
f)
dysfunkcjonalność(np.emocjepatologiczne,typunagłychimpulsów,atakówagre-
sji)itd.
Najtrudniejszyjestzapewnepodziałwedługkryteriumtreści,czyliobiektów,doktó-
rychemocjesięodnoszą,zktórymizwiązane,przezktórewyzwalane.
Biorącpoduwagęzróżnicowanepoziomyiwymiary(cechy)rzeczywistościczło-
wieka,wydajesię,żezjawiskaemocjonalneteżmożnabyłobypodzielićnajeszczeinne
kategorielubwskazaćnapoziomy,naktórych,przynajmniejteoretycznie,mogłybyone
przebiegać.Tepoziomybędąodpowiadałyzaróżnicewłatwościwzbudzaniaemocji,za
stopieńwpływunainneprocesypsychiczneiformyzachowaniaczłowieka,zamożliwo-
ścimodyfikacjiprzebiegusamychprocesówemocjonalnych,zazmianyzachowań
wróżnychsytuacjachitd.
Najczęściejspotykanepodziałynaemocjeiuczucia,anastępnienanastroje,sen-
tymentyczyteżtemperamenty.
Uwieluautorówspotykasiętakżerozróżnienienadyspozycjeistany.Dyspozycje
najczęściejsprowadzasiędostrukturodpowiadającychzarodzajtemperamentulubdo
sentymentów,stanynatomiastdonastrojówlubdoznawanychaktualnieemocji.
NaprzykładE.L.Rosenberg(1998)wprowadzapojęciepoziomówafektuwskazują-
cychnahierarchiczneuporządkowaniewszystkichzjawiskafektywnych.Poziomafektu
wskazujenabardziejlubmniejtrwałecechyinastanyprzejściowe.
Wzależnościodtychwłaściwościautorkawyróżniacechyafektywnejakotrwałe
predyspozycjedopewnegosposobureagowaniaemocjonalnego(należątutajcechytem-
peramentu,styledoświadczania,zniekształceniatkwiącewosobowości,cechyosobo-
wościczycechyemocjonalne-jakgniewliwość,wesołośćitd.)orazstanyafektywne
(obejmującedwieklasyzjawisk,nastrojeiemocje-jakonagłe,gwałtowneizazwyczaj
krótkotrwałepsychofizjologicznezmiany).Nanajwyższympoziomiewhierarchiiznaj-
dująsięcechyafektywne,nanieconiższymnastroje,ananajniższymemocje.Poziom