Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
RozdziałII
Możnarównieżwskazaćnamotywacjęjakopodstawęwzbudzaniajakościowood-
miennychkategoriidoznańemocjonalnych.Różnerodzajemotywacjiiróżnekierunki
dążeńmotywacyjnychwspółwystępujązniecoodmiennymijakościowodoświadczenia-
mi.Naprzykład,motywgłoduwiążesięzniecoinnymiodczuciamiemocjonalnyminiż
motywuznania.Oczywiście,napoziomiezaspokojeniamotywuodczuciamogąbyć
czasempodobne-przyjemnośćznasyceniapokarmemiprzyjemnośćpłynącazwypo-
czynkunaświeżympowietrzupodobnewswoimwyrazie.Niemniejjednakuczło-
wiekaistotnajestrównieżsamaświadomośćpochodzeniaprzyjemności-inietyle
reakcjefizjologiczneczyekspresjatwarzybędątutajpodstawowymkryteriumoddziela-
niaodsiebietychpostaciprzyjemności,ileświadomośćźródełiodniesień(czegodoty-
czyprzyjemnośćczyzjakiejpostaciinterakcyjnejwyrastaprzyjemność)będziepod-
stawązróżnicowaniaemocji,pomimoichpodobieństwa.Przyjemnośćznasycenia
pokarmemwrezultaciebędziejakościowoinnąprzyjemnościąodtejpłynącejzfaktu
wypoczynku.Podobniejestwprzypadkuinnychźródełmotywacji-stanemocjonalny
wywołanymotywemwzbudzonymprzeznaciskśrodowiskabędzieodmiennyjakościo-
woodstanuemocjonalnegowywołanegonaciskiemwewnętrznejpotrzeby.Jeślinawet
wobydwuprzypadkachbędzietoemocjatypuodczucianiezadowolenia,towswoim
koloryciejednaitasamakategoriabędzieniecoinna(analogiczniejakwprzypadku
kolorów,możebyćtasamaczerwień,leczwinnychodcieniach).Taodmiennośćnieod-
nosi
siętylkodoodmiennościodczuć,leczwyzwalarównieżinnemechanizmy.Wprzy-
padkumotywacjizewnętrznejzawzbudzenieemocjimożeodpowiadaćinnyukładjej
komponentów(np.raczejpodstawąbędąschematypoznawcze,formyekspresji)niż
wprzypadkumotywacjiwewnętrznej(mampotrzebęzaspokojeniagłodu,alenieko-
niecznieujawniamwswojejekspresji,byćmożenastępujestannawettłumieniaeks-
presji,alesilniejszyjeststanwewnętrznychodczućipobudzenieneurofizjologiczne).
Ponadtowydajesię,żetraktowaniemotywacjijakopodstawowegokryteriumpodziału
emocjinakategoriemawielewersji.Samamyślodwołaniasiędomotywówjakopodsta-
wowychprzyczynikryteriówróżnicowaniastanówemocjonalnychnajostrzejwystępuje
uR.W.Leepera(zob.dalej).Nieulegawątpliwości,żełatwiejszetewersje,wktórych
wyróżnionekategoriemotywacjiwiązanezkonkretnymikategoriamiemocji.Takąwer-
sjąjestpropozycjaPlutchika.Częstszejednaktewersje,wktórychwymieniasiękilka
podstawowychmotywówiwiążesięjezpodstawowymistanamiemocjonalnymi.Naprzy-
kładtakąwersjąmożebyćpropozycjaK.Horney,wktórejpodstawowymotywnpotrzeba
poczuciabezpieczeństwa”wiążesięzpodstawowymstanememocjonalnym,którymjest
lękpodstawowy.Częstoteżodwracasięukład-motywemstajesięstanemocjonalny,jak
naprzykładuegzystencjalistówpodstawowylękiwinastająsięmotywami
.
InteresującepodtymwzględemanalizyLazarusa(1991,s.15-29).Proponujeon,
abynaemocjejakozłożoneformyodpowiedzispojrzećzróżnychperspektyw-zper-
spektywypodmiotu,obserwatora,społecznościorazpodkątemichbiologicznegowy-
posażenia.Każdeztychujęćpozwalananiecoodmiennysposóbanalizowaniaemocji,
atakżeproblemukategoriiiwymiarówemocji.
Perspektywapodmiotupozwalaspojrzećnaemocjeodstronydoświadczającego
podmiotu.Patrzącztejperspektywy,podstawowąrolęwydająsięodgrywaćkategorie