Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
RozdziałII
Predyspozycjaoznaczaposiadanietakichwłaściwości,którestanowiąomożliwości
wystąpieniazjawiskemocjonalnych.Najłatwiejpredyspozycjęsprowadzićdobiolo-
gicznychipsychicznychzasobów,któreumożliwiająwystąpieniesamychemocji.Wtym
układziepredyspozycjąbyłbynnaturalny”związekmiędzypopędemaemocją-popęd
wsposóbnnaturalny”wiążesięzodczuciamiemocjonalnymi(np.popęddonasycenia
pokarmemwiążesięwsposóbnaturalnymizpewnymiodczuciami).Zbiologicznego
punktuwidzenia,predyspozycjąmożebyćsprawnośćukładuneurohormonalnego(lub
jejbrak)czysystemunerwowego,zapewniającamożnośćwystąpieniazjawiskemocjo-
nalnych.
Rolapredyspozycjistajesięwidoczna,gdyuwzględnimyfaktuszkodzeńwzakresie
układunerwowego.Naprzykładuszkodzeniepłataprzybrzeżnegoisąsiadującegoznim
płataskroniowegoprowadzidozaburzeńwzakresiemotywacji,nieprawidłowościróż-
nicowaniapotraw,nadmiernejseksualnościlubosłabieniaseksualności.WzespoleKlu-
vera-Bucy3egomożesięponadtopojawićzaniklękuiagresywności,zaburzeniapsycho-
sensorycznewpostaciiluzyjnychemocji(jaklękiwstręt)iinne(za:Strojnowski1989,
s.234).Przyuszkodzeniupłataczołowegomożepojawićsiętzw.podstawowysyndrom
czołowy,naktóryskładająsięzaburzeniaafektywne(ostrymobjawemtychzaburzeń
możebyćtzw.moria-głośnawesołośćpołączonazniewłaściwymdowcipkowaniem-
za:O.Kondas1984,s.324).Innymisłowy,predyspozycjaoznaczajakośćfunkcjonowa-
niastrukturstanowiącychpodłożeprzebieguzjawiskemocjonalnych.Analizatych
strukturimechanizmydziałaniategopodłożastanowiąprzedmiotrozważańwczęści
poświęconejneurfizjologicznymteoriomemocji.
Predyspozycjetojednaknietylkopodstawybiologiczne,ale,wszerszymsensie
pewnefundamentalnenwłaściwościpsychiczne”.Pewnegorodzajuprzykłademjestza-
burzenieosobowościtypupsychopatycznego-trudnoustalić,cojestprzyczynązacho-
wańpsychopatycznych(nsłabośćnaturypsychicznej,ościeńtkwiącywstrukturzepsy-
chicznejczłowieka”).Psychopatiastajesięjakąśformąniedoskonałościkonstrukcji
psychicznejczłowieka,którapredysponujedoniedorozwojuuczuć(tzw.uczućwyż-
szychtypunp.poczuciewiny,wstydu,miłości)iktórastanowiospecyficepowiązań
potrzebzestanamiemocjonalnymi.Takonstrukcjapredysponuje,natomiastdyspozycja
doujawnieniasiędanychstanówbyłabyraczejwynikiemzwiązaniatejsłabościkon-
strukcjizuwarunkowaniamiżyciowymi(wychowanie,wzorcekulturowe,doświadcze-
niaosobiste).Różnicemiędzypoziomempredyspozycjiadyspozycjinajlepiejopisać
odwołującsiędopojęciatemperamentu.Otóżpredyspozycjądlatemperamentumoże
byćkonstytucjaciała(jeślianalizujemytemperamentwkategoriachteoriikonstytucjo-
nalnych,jakwteoriiE.KretschmeraczyW.Sheldona)lubspecyficznymechanizmneu-
rofizjologiczny(powodującywzmacnianielubosłabianiedopływającychimpulsówner-
wowych).Samtemperamentjestnatomiastrezultatemsprzężeniatychpredyspozycji
zprocesamiwarunkowania,uczenia,wychowania(jestonpoprostuefektemoddziały-
wańiwpływówpochodzącychzotoczenia).Możnapowiedzieć,żetemperamentnadal
będziedyspozycjądowzbudzaniaróżnychstanówemocjonalnychiwytyczaniasposo-
bówprzebiegusamegoprocesuemocjonalnego,jakokolejnychpoziomóworganizacji
zjawiskemocjonalnych.Takwięctemperamentbędziedysponowałdołatwiejszegopo-