Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.POLSKiEBADANiAGENOLOGiCZNE
27
Zbachtinowskichstwierdzeńonaturalnienamdanejgatunkowejnaturzewypo-
wiedziBożenaWitoszwysnuwapoglądmetodologicznyokoniecznościprzyjęcia
elastycznejkoncepcjikategoriigatunku.Badaczkatwierdzi,żewteoriiMichaiła
Bachtinagatunektokategorianieostra,którejniemożnazdefiniowaćpodając
cechydefinicyjnewujęciuarystotelesowskim,tzn.jakowłaściwościkonieczne
iwystarczające.Pomocnastajesiękategoryzacjaopartanapodobieństwierodzin-
nymikoncepcjiprototypu,proponowanaprzezLudwigaWittgensteinaiEleanor
Rosch.Przezanalogiędogry,poszczególneelementydanejkategorii(takżega-
tunku)mogą,aleniemusząmiećwielucechwspólnych.Niemożnawyróżnić
rejestrucechwspólnychwszystkimelementomzbioru,jednakżekażdyznichpo-
siadawspólnecechyzniektórymiinnymi,awszystkiemieszcząsięwzakresie
pojęcia.Wtensposóbpowstajerodzinapodzbiorów.Zkoleipochodzącyzpsy-
chologiiprototyp8oznaczatakielement(cechęlubwiązkęcech)danejkategorii,
którywsposóbnajbardziejoczywistykojarzysięzokreślonympojęciem,stano-
wiącpodstawęgeneralizacji.Powyższeterminystosowanesągłówniewtypolo-
gizacjigatunkówrozmytych,nmagmowych”,hybrydowych,znajdującychsięna
pograniczugatunkówiniemieszczącychsięwtradycyjnychtaksonomiach.Bo-
żenaWitoszmówiokonstelacjachiblokachbliskichsobiegatunków.Proponuje
zastąpienieterminutransgresjigatunkowejdlagatunkówdosiebiepodobnych
przeznazwęnparadygmatyquasi-gatunkowe”orazgrupowanietekstówwrodzi-
nygatunkówwramachkategoryzacjigenologicznej,rezygnujączpoziomuro-
dzajowegoklasycznejgenologiiliterackiej9.
WażnymetapemwrozwojumyśligenologicznejwPolscebyłazapropo-
nowanaprzezJanaMazurakoncepcjawzorcatekstowego10,odzwierciedlające-
gowpewnymzakresietradycyjnepojęciegatunku.Wzorzectakijestzespołem
konwencjonalnychdziałań,funkcjonującymwokreślonejspołecznościirozpa-
trywanymwramachcałejczynnościjęzykowej.Teksttraktowanyjestjakopro-
ces,obejmującyzarównoskładoweelementykonstytutywne,tworzącestrukturę
podstawową,jakifakultatywne,kształtująceróżnestrukturyalternatywne,uwa-
runkowanesytuacyjnie.Dladanejklasytekstówmożliwejestustaleniestruktury
maksymalnejwzorcatekstowego,któraniemusiznaleźćodzwierciedleniawfak-
tycznychwypowiedziach.Koncepcjatapowstaławnurcielingwistykipragma-
tunkowa,superstruktura(R.Hasan),schemattekstu,prototypgatunku(B.Witosz),wzorzectekstu
(J.Swales),typtekstu(B.Sandig,J.-M.Adam),s.112-114.
8Por.E.Miczka,Prototypwlingwistycetekstu,[w:]Gatunkimowyiichewolucja,t.I:Mowy
pięknowielorakie,red.D.Ostaszewska,Katowice2000,s.20-31.
9B.Witosz,Gatunek-sporny(?)problemwspółczesnejrefleksjitekstologicznej,[w:]Sporne
ibezsporneproblemywspółczesnejwiedzyoliteraturze,red.W.Bolecki,R.Nycz,Warszawa2002,
s.268-285.
10J.Mazur,Stylitekstwaspekciepragmatycznym,nSocjolingwistyka”1990,IX,s.20-31.
