Tora – Pięcioksiąg. Wprowadzenie w zagadnienia teologiczne i historyczno-krytyczne

Janusz Lemański

Uzyskaj dostęp

ISBN/ISSN:

978-83-7972-341-6

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

722

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Lemański, Janusz. Tora – Pięcioksiąg. Wprowadzenie w zagadnienia teologiczne i historyczno-krytyczne. Red. . : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2020, 722 s. ISBN 978-83-7972-341-6

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Lemański, J.

T1 Tora – Pięcioksiąg. Wprowadzenie w zagadnienia teologiczne i historyczno-krytyczne

PB Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

YR 2020

SN 978-83-7972-341-6

Bibliografia BibTex:

@Book{ 244212, author = "Lemański, Janusz", editor = "", title = "Tora – Pięcioksiąg. Wprowadzenie w zagadnienia teologiczne i historyczno-krytyczne", publisher = "Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego", year = "2020", address = "", isbn = "978-83-7972-341-6" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Lemański, Janusz

ED -

TI - Tora – Pięcioksiąg. Wprowadzenie w zagadnienia teologiczne i historyczno-krytyczne

PB - Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

CY -

PY - 2020

SN - 978-83-7972-341-6

ER -

Netografia (standard APA):

Lemański, Janusz. Tora – Pięcioksiąg. Wprowadzenie w zagadnienia teologiczne i historyczno-krytyczne [baza danych online] : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2020 [dostęp: 22 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/tora--piecioksiag-wprowadzenie-w-zagadnienia-teologiczne-i-janusz-lemanski-244212.

Tora, pięcioksiąg

[Z] początkiem XXI wieku, po „chaosie” spowodowanym zanegowaniem Wellhausenowskiego modelu wyjaśniania genezy Pięcioksięgu, wyłoniła się wreszcie nowa koncepcja opisująca proces powstania tego dzieła. Wyni...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-7972-341-6

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego

Rok wydania:

2020

Liczba stron:

722

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp14
1. Nazwa18
Rozdział I. Pięcioksiąg – zagadnienia wstępne18
2. Struktura literacko-teologiczna Pięcioksięgu 20
2.1. Księga Rodzaju: stworzenie świata i pochodzenie przodków27
2.2. Od Księgi Wyjścia do Księgi Powtórzonego Prawa: biografia Mojżesza i wybawienie Izraelitów29
2.2.1. Mojżesz i pierwsze pokolenie Izraelitów29
2.2.2. Mojżesz i drugie pokolenie Izraelitów31
3. Forma literacka Pięcioksięgu 32
3.1. Narracja biblijna32
3.1.1. Historiografia33
3.1.2. Koncepcja35
3.1.3. Estetyka35
3.2. Prawa36
4. Główne postaci 38
4.1. Jhwh38
4.2. Abraham41
4.3. Jakub-Izrael44
4.4. Mojżesz46
5. Czas i przestrzeń w Pięcioksięgu47
5.1. Wymiar czasowy47
5.2. Wymiar przestrzenny49
6. Powtórzenia50
7. Styl i język Pięcioksięgu52
8. Od Czteroksięgu do Dziewięcioksięgu 53
9. Kontekst literacki Pięcioksięgu 58
9.1. Pięcioksiąg i Prorocy58
9.1.1. Prorocy wcześniejsi59
9.1.2. Prorocy późniejsi62
9.2. Pięcioksiąg i Pisma64
Rozdział II. Zarys historii badań nad Pięcioksięgiem66
1. Okres przedkrytyczny67
2. Początki studiów krytyczno-literackich69
3. Początki klasycznej hipotezy dokumentów72
4. Nowa hipoteza dokumentów 78
5. Krytyka form, tradycji i redakcji 85
5.1. Od historii form do historii tradycji i redakcji85
5.2. Szkoła z Uppsali95
5.3. Szkoła Albrighta99
5.4. Podsumowanie106
6. Krytyka teorii Wellhausena i nowe propozycje108
6.1. Prekursorzy110
6.2. Dalszy rozwój122
6.3. Podsumowanie136
7. Aktualna debata 141
7.1. Pięcioksiąg przed- czy postkapłański?142
7.2. Jahwista i Elohista143
7.3. Deuteronomista152
7.4. Powrót do hipotezy fragmentów155
7.5. Prehistoria Rdz 1–11: późniejszy dodatek?156
7.6. Mojżesz i wyjście z Egiptu: pytanie otwarte?159
7.7. Kodeksy161
7.8. Dokument kapłański162
7.9. Pochodzenie, natura i znaczenie tekstu podstawowego (Grundschrift P)166
7.10. Pochodzenie i rola Tory kapłańskiej (Kpł 1–16)172
7.11. Kodeks Świętości (Kpł 17–26/27)173
7.12. Powstanie aktualnego Pięcioksięgu176
7.13. Szkoła Świętości a problem powstania Pięcioksięgu179
7.14. Fragmenty nie-P/nie-D i kwestia ostatniej redakcji185
8. Kontekst historyczny 188
1. Struktura207
Rozdział III. Księga Rodzaju207
2. Tło historyczno-społeczne212
2.1. Prehistoria biblijna212
2.2. Patriarchowie217
3. Teologia 227
4. Czym jest prehistoria (Rdz 1–11) i o czym się w niej opowiada?231
4.1. Jaki jest temat przewodni w prehistorii?233
4.2. Potop jako klucz interpretacyjny234
4.2.1. Upadek ludzkości238
4.2.2. Genealogie i kwestia wieku ludzi240
4.2.3. Oddzielenie nieba i ziemi240
4.3. Jaka jest rola dubletów i kto jest ich autorem?243
4.4. Dwa niezależne opowiadania złączone w jedno?249
4.4.1. Wersja P251
4.4.2. Wersja nie-P253
4.4.3. Połączenie P/nie-P256
5. Kim są patriarchowie (Rdz 12–36) i jak się o nich opowiada?257
5.1. Cykl o Abrahamie (Rdz 12–25)259
5.1.1. Podejście synchroniczne260
5.1.1.1. Abraham i Sara: obietnica potomstwa262
5.1.1.2. Abraham i Lot: obietnica ziemi264
5.1.1.3. Relacje intertekstualne268
5.1.2. Podejście diachroniczne271
5.1.2.1. Dwa podstawowe rodzaje tekstów273
5.1.2.1.1. Wersja P273
5.1.2.1.2. Wersja nie-P276
5.1.2.1.3. Połączenie P/nie-P279
5.2. Izmael (Rdz 25,12–18) i Izaak (Rdz 25,19–35,29)285
5.3. Cykl o Jakubie (Rdz 25,19–37,1)286
5.3.1. Podejście synchroniczne287
5.3.1.1. Jakub i Ezaw294
5.3.1.2. Jakub i Laban295
5.3.1.3. Jakub i Bóg296
5.3.2. Podejście diachroniczne298
5.3.2.1. Jakub i kult w Betel307
5.3.2.2. Dwa podstawowe źródła308
5.3.2.2.1. Wersja P308
5.3.2.2.2. Wersja nie-P309
6. Józef i bracia (Rdz 37–50)312
6.1. Podejście synchroniczne312
6.2. Podejście diachroniczne318
6.2.1. W poszukiwaniu źródeł319
6.2.2. Wersja P333
6.2.3. Wersja nie-P335
1. Struktura 339
Rozdział IV. Księga Wyjścia339
2. Tło historyczno-społeczne343
2.1. Historyczny Mojżesz345
2.1.1. Imię Mojżesza i jego związki z Madianitami345
2.1.2. Historyczność exodusu349
2.1.2.1. Hyksosi361
2.1.2.2. Amoryci (Amurru)362
2.1.2.3. Hapiru/Hab.[i]eru/’Apiru364
2.1.2.4. Szaszu (Szosu, Š3św, Sutu)366
2.1.2.5. Kananejczycy368
2.1.2.6. Czy i kiedy mógłby mieć miejsce biblijny exodus?371
2.1.3. Początki jahwizmu375
3. Podejście synchroniczne i diachroniczne 382
3.1. Proces powstawania384
3.2. Jhwh ukazuje swoją potęgę w Egipcie (Wj 1,1–15,21)391
3.2.1. Dlaczego exodus (1,1–2,25)?392
3.2.1.1. Kompozycja394
3.2.1.1.1. Wersja (post-) P394
3.2.1.1.2. Wersja nie-P395
3.2.2. Główni bohaterowie exodusu (3,1–7,7)396
3.2.2.1. Kompozycja399
3.2.2.1.1. Wersja P400
3.2.2.1.2. Wersja nie-P401
3.2.3. Konflikt (7,8–15,21)406
3.2.3.1. Kompozycja410
3.2.3.1.1. Wersja P411
3.2.3.1.2. Wersja nie-P414
3.3. Obecność Jhwh na pustyni (Wj 15,22–40,38)416
3.3.1. Wędrówka po pustyni (15,22–18,27)416
3.3.1.1. Kompozycja418
3.3.1.1.1. Wersja P419
3.3.1.1.2. Wersja nie-P419
3.3.2. Objawienie (19,1–24,11)422
3.3.2.1. Kompozycja424
3.3.2.1.1. Wersja P426
3.3.2.1.2. Wersja nie-P426
3.3.3. Sanktuarium (24,12–40,38)430
3.3.3.1. Struktura literacka i główne tematy432
3.3.3.2. Kompozycja434
3.3.3.2.1. Wersja P435
3.3.3.2.2. Wersja nie-P438
4. Teologia 440
4.1. Bóg440
4.2. Poznanie Jhwh442
4.3. Od służby faraonowi do służby Jhwh444
4.4. Motyw „exodus” i jego rola w literaturze starotestamentalnej447
Rozdział V. Księga Kapłańska449
1. Struktura 450
2. Podejście synchroniczne459
2.1. Świętość459
2.1.1. Sacrum–profanum461
2.1.2. Czysty–nieczysty462
2.1.3. Świętość i sanktuarium464
2.2. Świętość kultowa (Kpł 1–16)467
2.2.1. Teologia rytuału ofiarniczego (1–7)467
2.2.2. Krew ofiary471
2.2.3. Ofiary przebłagalne/ekspiacyjne473
2.2.4. Konsekracja i kult (8–10)477
2.2.4.1. Strój (arcy)kapłana478
2.2.4.2. Oczyszczenie z pomocą krwi479
2.2.4.3. Kult oraz chwała Jhwh480
2.2.5. Religia ucieleśniona (11–15)481
2.2.4.4. Kapłan a rytualne nadużycia481
2.2.6. Dzień Przebłagania (16)485
2.3. Kodeks Świętości (Kpł 17–27)488
2.3.1. Wprowadzenie490
2.3.2. Świętość i ziemia492
2.3.3. Świętość i lud493
3. Podejście diachroniczne495
3.1. Przepisy rytualne (Kpł 1–16)496
3.2. Kodeks Świętości (Kpł 17–26)499
3.3. Powiązanie P i H504
Rozdział VI. Księga Liczb507
1. Struktura509
2. Podejście synchroniczne513
2.1. Pustynia Synaj (Lb 1,1–10,10)513
2.1.1. Świętość obozu (1,1–6,27)514
2.1.1.1. Sposób zorganizowania obozu (1,1–2,34)514
2.1.1.2. Lewici (3,1–4,49)517
2.1.1.3. Zasady zapobiegania zanieczyszczeniu obozu (5,1–6,27)519
2.1.2. Świętość i Przybytek (7,1–10,10)521
2.1.2.1. Konsekracja Przybytku i lewitów (7,1–8,26)521
2.1.2.2. Pascha i przygotowania do marszu przez pustynię (9,1–10,10)522
2.2. Pierwsze pokolenie i nieudane zakończenie wędrówki po pustyni (Lb 10,11–21,35)523
2.2.1. Wymarsz z Synaju (10,11–36)525
2.2.2. Bunt i śmierć (11,1–21,35)526
2.2.2.1. Przywódcy528
2.2.2.1.1. Spór o przywództwo profetyczne (11–12)529
2.2.2.1.2. Przywództwo kapłańskie (16–17)531
2.2.2.1.3. Kara dla Mojżesza i Aarona (20)531
2.2.2.2. Utrata prawa do Ziemi Obiecanej (13–14)532
2.2.2.3. Prawo z pustyni (15; 18–19)534
2.2.2.4. Zwątpienie i nadzieja (20–21)537
2.3. Drugie pokolenie i przygotowania do wejścia do Ziemi Obiecanej (Lb 22,1–36,13)538
2.3.1. Zagrożenia na równinach Moabu (22–25)541
2.3.2. Przygotowania wejścia do Ziemi Obiecanej (26–36)543
3. Tematy teologiczne548
3.1. Obecność Boga548
3.2. Mojżesz549
3.3. Umieć wędrować z Jhwh549
3.4. Ziemia551
3.5. Obowiązki kapłanów i lewitów552
3.6. Rytualna czystość i świętość553
4. Podejście diachroniczne555
1. Struktura 568
Rozdział VII. Księga Powtórzonego Prawa568
2. Koncepcja literacko-teologiczn577
2.1. Nauka płynąca z historii i objawienie słowa Bożego (Pwt 1,1–4,43)577
2.1.1. Objawienie na Horebie (1,6–18)578
2.1.2. Strach i „święta wojna” (1,19–3,29)580
2.1.3. Spojrzenie na Ziemię Obiecaną (4,1–43)580
2.2. Słowo Boże jako Prawo (Pwt 4,44–28,68)581
2.2.1. Dekalog i autorytet Mojżesza (5,1–33)582
2.2.2. Miłość do Boga (6,1–11,32)585
2.2.3. Kodeks Deuteronomistyczny (12,1–26,19)587
2.2.3.1. Instrukcje kultowo-religijne (12,2–16,17)590
2.2.3.1.1. Centralizacja kultu – tylko jedno sanktuarium590
2.2.3.1.2. Miejsce dla imienia Bożego591
2.2.3.1.3. Przelewanie krwi592
2.2.3.2. Instrukcje dotyczące urzędów cywilnych i religijnych (16,18–18,22)593
2.2.3.2.1. Urzędy cywilne593
2.2.3.3. Instrukcje jurydyczne i militarne (19,1–21,9)594
2.2.3.2.2. Przywódcy religijni594
2.2.3.3.1. Wartość ludzkiego życia595
2.2.3.3.2. Wojna i wina za krew596
2.2.3.4. Życie społeczne i domowe (21,10–25,19)597
2.2.3.4.1. Prawa dotyczące rodziny i pożycia intymnego597
2.2.3.4.2. Prawa dotyczące wspólnoty i zasad społecznych598
2.2.3.5. Rytuał599
2.2.3.4.3. Przepisy dotyczące kultu i prawa naturalne599
2.2.4. Błogosławieństwa i przekleństwa (27,1–28,68)601
2.3. Od Mojżesza do czasów po Mojżeszu (Pwt 28,69–31,29)602
2.4. Pieśń pożegnalna i końcowe błogosławieństwo (Pwt 31,30–34,12)604
3. Tematy teologiczne605
3.1. Bóg606
3.2. Przymierze611
3.3. Izrael a inne narody613
3.4. Społeczeństwo i ziemia (obiecana)615
4. Podejście diachroniczne617
4.1. Zarys historii badań619
4.2. Kim był Deuteronomista?625
4.3. W poszukiwaniu źródeł627
4.4. Tradycja przymierza Horeb-Moab634
4.5. Wyniki współczesnych badań636
Bibliografia640
Teksty źródłowe640
Słowniki641
Komentarze643
Księga Rodzaju643
Księga Wyjścia644
Księga Kapłańska645
Księga Liczb646
Księga Powtórzonego Prawa647
Inne648
Opracowania649
Skróty bibliograficzne714
Summary720

ZaryshistoriibadańnadPięcioksięgiem

doprzekonania,żetenżeEzdrasznietylepisałsamąhistorięwswoichczasach,

ilejąkomponowałzistniejącychjużtekstówirelacji.

Pierwszym,któryotwarciepostawiłproblemautorstwaPięcioksięguniebył

jednakSpinoza,leczAlfonsodeMadrigal(1410-1455),określanytakżeprzy-

domkiemElTostado.WswoimCommentoalDeuteronomiowrozdziale34,kwe-

stiachIIIiIVzasugerowałon,nadługoprzedSpinozą,żeautoramiPięcioksięgu,

pozaMojżeszem,moglibyćrównieżJozueiEzdrasz.Mimotozapionieranowo-

żytnejkrytykiliterackiejwstudiachbiblijnychuchodziRichardSimon(1638-

1712)15.DopieroonbowiemwswojejHistoirecritiqueduVieuxTestament(1678)

jakopierwszyzwróciłuwagęnadublety,wewnętrznenapięcia,zmianystylu

icharakterystycznetematypojawiającesięwróżnychmiejscachPięcioksięgu.

Uwagitestałysięodtądklasycznymielementamipracykrytyczno-literackiej

nadPięcioksięgiem.Simon-kapłan,jurystaispecjalistawjęzykachsemickich,

niewykluczałobecnościwPięcioksięgutekstów,którepochodziłybyodsamego

Mojżesza,alesądził,żezawartesąwnimtakżetradycjezarównostarsze,jak

imłodszeodMojżesza.WredagowaniuPięcioksięguautortendoszukiwałsię

pracywielunproroków”itzw.pisarzypublicznych,odpowiedzialnychzaprze-

kazywanieirejestrowanieważnychwydarzeńzżycianaroduorazformułowanie

prawa,azaostatniegoredaktorawtymprocesieuznałEzdrasza.

Nietrudnosiędomyślić,żetenowatorskiewówczasteorienieznalazłyszero-

kiejakceptacji.SpinozazostałwyrzuconyzSynagogi,zaśSimonzlistyOrato-

riumiskazanynabanicjęwmałejnormandzkiejparafii.Publikacjetychautorów

znalazłysięnaindeksieksiągzakazanych.Jeszczew1906rokuPapieskaKomisja

BiblijnabroniłaintegralnościMojżeszowegoautorstwaPięcioksięgu(DeMosa-

icaauthentiaPentateuchi.P.C.B.Responsad.27annii190616).Wciągukolejnych

20latnastąpiłajednakzmianatejopiniiitasamaKomisja,jużwinnymskładzie,

napytanieoautorstwoPięcioksięguwliściedokardynałaSuchardaz16stycznia

1948roku(DeSourcesduPentateuqueetdel)historicitédeScrièse17),zaprosiła

uczonychkatolickichdostudiowaniatychzagadnieńnbezuprzedzeń”,wświetle

zdrowejkrytykiiinnychdziedzinwiedzyzainteresowanychbadaniemtejmate-

rii.Takdługiokrespotrzebnynazaadoptowanienowego,krytycznegopodejścia

doMojżeszowegoautorstwaihipoteztłumaczącychpowstaniePięcioksięgunie

F.H.Gorman,Jr.,nRichardSimon”,[w:]DictionaryofBiblicalInterpretation,t.II,468-470.

EnchiridionBiblicum.DocumentidellaChiesasullaSacraScritturaeditionebilingue(Bologna

1993)234-237.

17Tamże,614-621.

Brak wyników

Tora – Pięcioksiąg. Wprowadzenie w zagadnienia teologiczne i historyczno-krytyczne

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra