Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
większychpolskichaglomeracjipokazuje,jaktradycjeszlacheckieorazśrodowiska
arystokratycznepostrzeganesąwkrajuwspółcześnie.Oczywiście,Polskaniejest
jedynymeuropejskimkrajem,wktórymśrodowiskaszlacheckiekontynuująwróż-
nychwymiarachtradycjedawnychelitfeudalnych.Dlategowniniejszejksiążce
zarysowaliśmymiędzynarodowy,przedewszystkimeuropejski,kontekstpodob-
nychsiecispołecznych,któremożnazidentyfikowaćzarównowkrajachoustroju
republikańskim,jakiweuropejskichmonarchiachkonstytucyjnych.
Celeniniejszejpracynieograniczająsiętylkodoprzedstawieniaopisuianali-
zy.Przedmiotemnaszegonamysłusątakżefunkcjeinteresującychnasśrodowisk
itradycjiszlacheckichdlagierstatusowych,atakżedlakulturypolitycznejwspół-
czesnegospołeczeństwapolskiego.Stawiamytezę,żeśrodowiskaarystokratyczne
ipostziemiańskiepozostająwkluczowej-dlazrozumieniaichspołecznejpozycji
-relacjiwobecinteligencji.Historycznierelacjatabyławdużymstopniuanta-
gonistyczna,jednakporoku1918,którymożnauznaćzasymbolicznymoment
ustanowieniaIIRzeczypospolitejjakoswoistejnrepublikiinteligenckiej”
,osłabiona
arystokracjaiziemianiezaczęliobejmowaćrolęwewnętrznejinteligenckiejsub-
elity.Ichkluczowafunkcja,jakargumentujemy,polegałanalegitymizowaniusta-
tusuinteligencjijakonowejdominującejelitynarodowejoraznaidentyfikowaniu
ciągłościII,anastępnieIIIRzeczypospolitejzprzedrozbiorowąRzecząpospolitą
ObojgaNarodów.Potomkowieznanychrodzinarystokratycznychiziemiańskich
stalisięistotnączęściąelityinteligenckiejrepubliki,arelacjeznimimożnauznać
zasymbolicznyprobierzinteligenckichroszczeńdoprzywództwaobywatelskiego
imoralnegoorazwłasnejelitarności.Taknakreślonykontekstanalitycznypozwolił
nampisaćoarystokracjii-szerzej-opotomkachelitszlacheckichjakoointeli-
genckimtotemie.Wokółtakiegototemu,rozumianegojakokluczowysymbolcią-
głościhistorycznejpolskichelit,nietylkouformowałasięwspółczesnatożsamość
inteligencka,aletakże,jakdowodzimy,współczesnapolskatożsamośćobywatelska.
Zaproponowanatuinterpretacjarelacjiarystokracji,ziemiaństwaielitszlachec-
kichzinteligencją,służącazrozumieniugenezynowoczesnegopolskiegomodelu
obywatelstwa,stanowipropozycjęnowegoujęciahistorycznejewolucjipolskich
hierarchiispołecznychwkategoriachsocjologicznych.Naszepodejściejestteż
próbąrozwinięciakrytycznej,zorientowanejhistorycznieiporównawczoanalizy
nadobywatelstwempolskim.Wewspółczesnychnaukachspołecznychpowstaje
stosunkowoniewieletakichbadań.
stosowaniewtejpracyrównolegledwuterminów,awięcrównieżterminunpostziemiaństwo”
.
Rozróżnienietowprowadzamy,ponieważmożnamówićoznaczniewyraźniejszejniżwprzy-
padkuarystokracjiiszlachtygranicyoddzielającejtradycyjneiwspółczesnesposobyrozumienia
(post)ziemiańskiejgryspołecznej.Decydującebyłotuprzedewszystkimkryteriumwłasności
ziemskiej,któredoroku1945służyłodefiniowaniuziemiaństwa.Środowiskabyłychwłaścicieli
ziemskichfunkcjonującepo1945r.iodwołującesiędopamięciorodzinnychmajątkachna-
zywamypostziemiańskimi,dlazaznaczeniaichwspomnianejodmienności,awięczastąpienia
kryteriumwłasnościowegokryteriumtożsamościowym.Jesteśmyjednakświadomi,żeokreśle-
nietomożeniekorespondowaćztożsamościądeklarowanąprzezwiększączęśćomawianego
środowiska,wszczególnościprzezczłonkówPolskiegoTowarzystwaZiemiańskiego.
