Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Soboroweobliczekolektywizmu
37
wędrówkaczłowieka,znajdujeswojezwieńczeniewBogoczłowieku-wcielo-
nymLogosie,DrugimAdamie,otwierająctymsamymczłowiekowidrogędo
przeobrażenialudzkiejnatury-jejprzebóstwienia.Theosis(przebóstwienie)59
stajesiętedyobrazemjednoczącejsiłymiłości,miłościBogadoczłowieka
iczłowiekadoBoga,miłościczłowiekadoczłowieka(wtymdosiebiesamego)
orazmiłościczłowiekadootaczającejgorzeczywistości,którejzwieńczeniem
sąludzkiewysiłkiidążeniadoprzeobrażeniaświata-stanowiącepreludium
ostatecznegopowroturzeczywistościkosmicznejdopierwotnegozespolenia
zAbsolutem-Jedności.JednośćstajesięWszechjednością60-zespoleniem
Jednegozwszystkim,jednościąobejmującąkażdyoddzielnyelementrozpro-
szonejirozdrobnionejrzeczywistości.WBogoczłowieczeństwieschodzisię
powtórnieSobórziemskizSoboremniebieskim.Owawdzierającasięwświat
nowajakość-jejBogo-ludzkiwymiarstajesięgwarantemzaistnieniapozy-
tywniepojętejwolności,wolności,którastanowipodstawęjedności-ciążenia
wstronęjednoczeniaiprzemiany.JaknapiszeŠpidlik:DWolnośćustanawiarela-
cjemiędzyludźmiicałymwszechświatem;stajesięwięcnieodzownymelemen-
temprzemianyspołeczeństwaikosmosu”61.Pozytywnawolnośćznosisztucz-
nądychotomiępomiędzy,zjednejstrony,grupąadążeniamijednostkioraz,
zdrugiej,wolnościąakoniecznością.Prawdziwawolnośćjestbowiemtożsama
ztwórczością,znajdujeswojewłaściwezakorzenieniewAbsolucie-doskona-
łymobraziewolnościwewspółistotności,wolnościwjedności.
Wolnośćzatracaswąwłaściwąistotę,jeślizostajeoddzielona,odseparowa-
naodboskiegopnia.Źlepojęta,wprzekonaniuBierdiajewa,miastwyzwalać
człowiekaprzekształcasięwswojeprzeciwieństwo,rodzącformyspołecznego
zniewolenia,jakteokracjaczykomunizm,którychnarzędziamiokazująsięsa-
mowolaiprzymusprowadzącewprostejdrodzedodestrukcjiichaosu62.Zna-
miennymprzykłademwypaczeniaideiwolnościjestLegendaoWielkimInkwi-
zytorzeDostojewskiego.AutorBraciKaramazowukazujeobrazbezwolnejmasy
ludzkiejprzeglądającejsięwkrzywymzwierciadle-obliczuWielkiegoInkwi-
zytora.Wolnośćspętanastrachemprzedutratąchleba,strachemprzedsamo-
stanowieniem,strachemprzedpodjęciemtwórczegowkładuwkształtowanie
własnegolosu,losubliźniegoczylosuświata,przeradzasięwciężar,brzemię
niedoudźwignięciasiłamiprzeciętnego,szaregoczłowieka.ZustInkwizytora
padająznamiennesłowa:
59Zob.T.Špidlik,Myślrosyjska,s.121.
60Wywodzonazantyku,myśliplatońskiejineoplatońskiejideawszechjednościswojeszczególneroz-
winięcieznalazławmyślirosyjskiej,począwszyodfilozoficznychkoncepcjiKirejewskiegoiChomiakowa
poprzezfilozoficznąmyślWłodzimierzaSołowjowaiprzedstawicielirenesansureligijno-filozoficznego,
zob.I.Massaka,Wszechjedność[w:]IdeewRosji,t.IV
,s.72-78.
61T.Špidlik,Myślrosyjska,s.39.
62M.Bierdiajew,Metafizycznyproblemwolności[w:]Głoszęwolność.Wybórpism,tłum.H.Paprocki,War-
szawa1999,s.48-49.
