Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
JerzyMikułowskiPomorski
natomiast,kierującsiębardziejwyobraźniąniżtzw.twardymifaktami,kreująnowe
zjawiska,choćbyichistnieniatrudnobyłodowieść.Wrezultaciejedniidrudzyżyją
wodmiennychinieprzystającychdosiebierzeczywistościach.Dodatkowymutrudnie-
niemstajesięprzemieszanieosóbuprawiającychrefleksjęsocjologicznąiantropologiczną
orazpojawieniesięspecjalistówokołosocjologicznychiokołoantropologicznych,którzy
zjednejstrony,wnosząpunktwidzeniaróżnychdyscyplinwiedzy,wktórychwyrośli,
leczzdrugiej–nierozumieją,anawetnieznająpewnychtradycyjnychkategoriianalizy,
którepozwoliłybywyjaśnićnowezjawiska3.
Podejmującproblemkultury,musimyzadaćpytanie,copozwalawyjaśnićprocesy
społeczne?Bytopytaniesprowadzićdofunkcjiparadygmatycznej,trzebajerozbićna
dwanastępne,amianowicie:1)Czyzasadnejestwbadaniachspołecznychskoncen-
trowaniesięnaobserwacjizjawiskkulturowych?2)Czymożnawdziałaniuprocesów
kulturowychposzukiwaćźródełinterpretacjiwspółczesnychprocesówspołecznych?
Odpowiedzinatepytaniawydająsiępozytywne,choćtrzebapoczynićwielezastrzeżeń,
couzasadniazawartewtytulesłowoproblem.Otymproblemie,awłaściwiecałym
wachlarzupojawiającychsięzagadnień,chcęmówićdalej.
Pierwszakwestiazwiązanajestzokreśleniemparadygmatubadawczego.Awięc
czywspółczesnystanzjawiskiprocesówspołecznychusprawiedliwiaposzukiwanieich
źródełwkulturze,adalej:cosięwłaściwiewydarzyło,żepytanietakiestawiamy?
1.Zjawiskaspołecznewobecfragmentaryzacjiirekompozycji
Nażyciespołeczneczłowiekaskładasięwielezachowań,którychpowiązaniewcałość
jestdziełemokreślonychhistorycznieprocesówzestalenia.Inaczejmówiąc,niesąone
bynajmniejrezultatemfunkcjonowaniajakiegośnaturalnegospołeczeństwaukształtowa-
negonawzórorganizmu,leczpercepcji,któradoprowadziładoaktuzestalenia,atego
dokonujepodmiotwmomencie,gdystarasięogarnąćswojepoleżycia.AlfredSchutz
iThomasLuckmannpowiedzą,żezestalaniejestistotąnabywaniawiedzy.„Nabywanie
wiedzyjestzestalaniembieżącychdoświadczeńwstrukturyznaczące,zgodniezistot-
nościąitypowością”4.Takieaktyzestalenianiesąciągiemwzbogacaniawiedzy,lecz
dokonująsięwszczególnychmomentachjejresumpcji.Wtymmomenciekonceptualnej
dojrzałościpodmiotokreślaswojepoleżycia,zakładając,żejestonomożliwiejednolite,
atakżestabilne.Dokonujetegobezwzględunafaktjedyniepozornejjednolitości,awięc
tego,żeto,cowydajesięjednolite,składasięwrzeczywistościzelementówróżnego
pochodzenia.Kierujenimzłudzenie,żeniemawtejstrukturzeukrytychsprzeczności.
Stosowanabywaanalogiadoreliktów,czynawetskorupzprzeszłości,którezostały
skomponowanewaktualnąstrukturę.Podmiotzakładastabilnośćtegoukładu,toznaczy
uznaje,żeówzestalonygruntniewykażezczasemtendencjidorozpadulubżegdyon
samwykroczypozadotychczasowegraniceswegofunkcjonowania,tampozatąznaną
przestrzeniąpolejegodziałaniaokażesięrównieżjednolite.Jednaktakiezłudzenie
jednolitościistabilnościmożezostaćzakwestionowanewcześniejibliżej,niżjestto
oczekiwane.Autorzykoncepcjizestalenia(Heidegger,Berger,Luhmann)zwracająuwagę
3Takąkategoriąjestnaprzykładwięźspołeczna,którejwymiaryświadomościowedobrzemogą
wyjaśnićinteresująceproblemyhumanistyki.
4A.Schutz,T.Luckmann,TheStructuresoftheLifeWorld,vol.1,Evanston,1973.
