Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
ŚwiętyTomaszzAkwinu,Traktatomiłości
nieurzeczywistniaichpełnejistoty,alewpewnymluźniejszymujęciumimo
todonichnależy.Takimnietypowym,wyłamującymsięzesztywnychrub-
rykzachowaniemjestchoćbykłamaniedlażartu(mendaciumjocosum),
którejakopowiedzenienieprawdymożebyćwprawdziepodciąganepod
pojęciekłamstwa,alenieposiadawszystkichjegocech,ponieważniełączy
sięzzamiaremwprowadzeniawbłąd
kłademogólnegopojęcia,któregotreśćmożebyćurzeczywistnianajedynie
częściowo,jestpojęciepowinności.
Rozpatrującróżnezaletyiwadyetycznezwiązanezesposobemtrakto-
waniainnychosób,TomaszzAkwinubierzepoduwagęcnotęnoszącątaką
samąnazwęjakprzyjaźń(amicitia,lecztakżeafabilitas),aleoznaczającą
raczejprzyjaznączyteżżyczliwąpostawęwstosunkudodrugich(IIª-IIae,
q.114).Zewnętrznymprzejawemtejcnotyjestwyświadczanieinnymta-
kichprzysług,którychwłaściwieniejestsięimwinnym-odnoszeniesię
donichstosownieidobrze,aleinaczejniżwtedy,gdyktośoddajedrugiej
osobiecoś,coodniejpożyczyłlubodwzajemniasięjejzacoś,coodniej
otrzymał.Oileteostatniewłaściwezachowaniamogąbyćokreślanejako
sprawiedliwe,ponieważpolegająnaoddaniukomuśczegoś,cosięmunale-
ży,otylewodniesieniudopierwszegotookreślenieniejestodpowiednie:
nienależnydarofiarowanykomuśprzezosobęhojnąlubwspaniałomyśl-
nąniejest,ściślebiorąc,czynemsprawiedliwym,atowłaśniedlatego,że
nnieurzeczywistniapełnejistotypowinności”(nonhabetplenamdebiti
rationem,IIª-IIae,q.114a.2co.).Mimotorównieżonwstosownych
okolicznościachmożebyćczymś,cowpewnymsłabszymlubwtórnym,lub
możenawetprzenośnym
znaczeniupowinnosięuczynić,azatemmoże
Por.SuperSent.,lib.3d.38q.1a.1ad5:Undeistaintentiofallendicommunisest
omnimendacio.Sedintentioquaaliquisintenditfallaciamnonsolumutipsefallat,sed
utaliifallantur,nonestinmendaciojocoso:undeminimumhabetderatione
mendacii(podkr.moje,W.G.).InnymprzykłademmożebyćfragmentzSuperSent.,
lib.3d.23q.1a.3qc.2ad3,wktórymTomasztłumaczy,dlaczegouczuciemożebyć
wprawdziezpewnymuprawnieniemocenianejakowystępnelubgrzeszne,aleniereali-
zowaćpełnejistotywystępkulubgrzechu,zewzględunabrakdobrowolności:peccatum
sonatindefectumpotentiaeoperantis:undepassiomagispotestessepeccatumquamvirtus:
nectamenplenamrationempeccatihaberepotest,inquantumnonex
electioneprocedit(podkr.moje,W.G.).
Totrzecie,najluźniejszeujęciestosunkupomiędzypowinnościączynówsprawiedli-
wychipowinnościączynówgodziwychsugerujenaprzykładwSuperSent.,lib.4d.15q.1
a.3qc.4co.,gdypisze:Unomodoproprie,quaescilicetrespicitdebitumexparterecipientis;
