Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
ŚwiętyTomaszzAkwinu,Traktatomiłości
StanowiskoTomaszamożnabywpierwszejchwilirozumiećwtenspo-
sób,żewyświadczaniedobramożebyćaktemtejlubinnejcnoty-wypły-
waćzróżnejdodatniejdyspozycjietycznej-zależnieodtego,jakujmujemy
wyświadczanedobro.Czyniącdobrodrugiejosobiedokonujemywięcaktu
przyjaźniczyteżmiłości-caritas,gdyujmujemytodobropoprostujakocoś,
cojestdlaniejdobre,aktusprawiedliwości-gdyujmujemyjejakocoś,co
jesteśmyjejwinnilubcosięjejodnasnależy,natomiastaktumiłosierdzia
-gdyujmujemyjejakocoś,cozaspokajapewnąjejpotrzebęlubzmniejsza
jejniedostatek.
Pochwilinamysłułatwojednakzauważyć,żetakierozumienierepliki
Tomaszabyłobybłędne,aprzynajmniejbardzouproszczone.Dobro,które
zamierzamykomuśwyświadczyćprzezaktmiłosierdzia,niejestprzeznas
ujmowanejedyniejakocoś,coprzyniesiemuulgę;jestraczejujmowane
jakocośdobrego,cosprawimuulgę.Podobniedobro,którezamie-
rzamykomuśwyświadczyć-lubnoddać”-przezaktsprawiedliwości,nie
jestjedynieujmowanejakocoś,comusię(pozytywnie)należy,lecztakże
jakocośdobrego,comusięnależy.Jeślibyzatemkażdyczyn,przez
któryzamierzamywyświadczyćpewnejosobiecoś,cownaszymujęciujest
dlaniejczymśdobrym,byłtymsamymaktemprzyjaźnilubmiłości-caritas,
wówczaswszelkieaktymiłosierdzialubsprawiedliwości,lubwszelkieinne
świadomeizamierzoneaktyczynieniadobra(gdybytakiejeszczeistniały),
byłybyzarazemaktamiprzyjaźniczyteżmiłości-caritas;samotopoznawcze
ujęciewystarczałoby,abyzaliczyćjedotejkategorii.
Wrzeczywistościjednakniewystarcza.Ważnejestnietylkoto,jako
coujmujemydobro,którechcemywyświadczyćjakiejśosobie;istotne
jesttakże,jakocochcemyjejtodobrowyświadczyć:czyjakocoś,co
sprawijejulgę,czyjakocoś,cosięjejnależy(odnaslubwogólenodświa-
ta”),czywreszciejakocoś,cojestdlaniejdobre.Jakbowiemwinnymmiej-
scustwierdzasamTomaszzAkwinu:nZewnętrzneaktywywodząsięztej
cnoty,doktórejnależyto,cojestpowodemskłaniającymdotegorodzaju
aktów”(q.32a.1co.).Powodem(motivum),któryskłaniadojakiegoś
aktu,jesttutajpewneuczucielubzwiązaneznimpragnienie.Touczucie
lubpragnieniennależy”dojakiejścnoty,jeżelitasprawia,żejestonozgod-
nezesłusznymsądemrozumu(rectaratio,orthoslogos).Takwięcaktami
(wywodzącymisięz)cnotymiłosierdziasątespośródaktówczynieniado-
bra,doktórychskłania(rozumne)współczucie.Aktami(wywodzącymisię
z)cnotysprawiedliwościsątespośródaktówczynieniadobra,doktórych
