Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Sztuka,nauka,technologia…Awięcco?
1.1.TransdyscyPlinarność
Transdyscyplinarnośćprzywodzinapamięćpropozycjeprzedstawio-
newlatach70.XXwiekuprzezamerykańskiegofizykanuklearnego
AlvinaMartinaWeinberga.WsłynnymartykuleScienceandTrans-
-Science5zaproponowałonużycieprefiksutransdoopisaniaspecy-
ficznejkategoriidylematów,którepowstająnagruncienauki,alenie
sąmożliwedorozstrzygnięciawjejgranicach.Weinbergzwrócił
uwagęnato,żeistniejepewnakategoriapytań-sformułowanych
wpostacihipotez-naktóreniepotrafimyodpowiedzieć,posługu-
jącsięwyłączniewyjaśnieniaminależącymidodyscypliny,która
jewytworzyła.Abysiędonichodnieść,trzebaużyćargumentów
pochodzącychzinnychdziedzin(wtymrównieżpozanaukowych)6.
5A.W.Weinberg,ScienceandTrans-Science,nMinerva”1972,nr10(2),
s.209-222.
6DoscharakteryzowaniapytańtransnaukowychposłużyłsięWeinbergprzy-
kładembadańnadwpływempromieniowaniarentgenowskiegonamutacjegene-
tycznemyszy.Badaniawykazały,żedotego,abypodwoićzagrożenieniekontrolo-
wanymizmianamimutacyjnymi,wystarczyzwiększeniedawkipromieniowania
o30jednostek.Jeśliprzyjęlibyśmyzałożenie,żezmianygenetycznesąwprost
proporcjonalnedowzrostupromieniowania(awięcjeślistworzylibyśmyukład
liniowejzależności),todoprowadziłobytodooczywistegowniosku,żeistnieje
granica(którąmożnaoszacować)międzypromieniowaniemmożliwymdoza-
akceptowaniainiebezpiecznym.Abyjednakudowodnić,jakiwpływnazmiany
genetycznemająokreślonedawkipromieniowania,należałobyprzeprowadzić
doświadczenianaogromnejliczbiemyszy.Weinbergobliczył,żeabymożna
byłomówićowysokiej,tzn.90-procentowejpewnościwynikówbadań,należa-
łobyuśmiercić8000000000myszy(natomiastdlauzyskania60-procentowej
pewności-która,powiedzmyodrazu,niejestsatysfakcjonująca-195000000
myszy).Pomijająckwestieetyczne,związanezkoniecznościązabiciaogromnej
liczbyzwierząt,całaoperacjawymagałabynzaangażowaniasztabulaborantów
oraznaukowcówizajęłabyzapewnewielelat.Cojednaknajważniejsze,niemamy
żadnejpewności,żebadaniaprzyniosłybyspodziewanyefekt.Nieznamybowiem
wpływuczynnikówzewnętrznych(takichnaprzykład,jakwarunkiśrodowiskowe)
nazmianygenetycznemyszy,aprzypisywaniewszystkiegopromieniomXmoże
budzićzrozumiałewątpliwości.Oznaczato,żeniejesteśmywstanierozwiązać
dylematu,pozostającnagrunciedyscypliny,któragowytworzyła.Koniecznejest
skonfrontowaniebadańzinnymidyskursami.Zob.A.W.Weinberg,Scienceand
Trans-Science,op.cit.
