Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
Sudetówodługości300km,opowierzchni6,7tys.km2,rozciągającysięodOybin
wGórachŻytawskich,przezZgorzelec,Świdnicę,KamieniecZąbkowickidoNędzy.
Obszarbyłgęstozaludniony.Miastaimiasteczkależałyupodnóżagórwzdłuższla-
kówzewschodunazachód.Kilkaszlakówprowadziłozpołudniaprzezobniżenia
wpasmachgórskich,tzw.bramy.ObszarNizinyŚląskiejopowierzchni17,6tys.km2
wyznaczanoodWiewierza(gminaWąszosz)przezŚcinawę-Legnicę-Strzegom-
KamienicZąbkowicki-Nysę-NowyŚwiętów(gminaGłuchołazy)-RacławiceŚlą-
skie(gminaGłogówek)-PolskąCerekiew(pow.kędzierzyńsko-kozielski)iNędzę.
Dzieliłsięonnaczęśćdolno-środkowo-igórnośląską.OsiątegoobszarujestOdra.
Znacznaczęśćtegoobszarumiałacharakterrolniczy.Południowawysoczyznaibran-
denburskapradolinarzecznaobejmowałaobszar59tys.km2.Jegogranicaprzebiegała
przezKrzyż,Gorzów,Kostrzyn,BerlindoHannoweruiMagdeburga,Miśnię,Drezno,
Zgorzelec,JeleniąGórę,Strzegom,LegnicęiWiewierz.Obszartenprzecinawielerzek
płynącychzpołudnianapółnoc.Byłondośćsłabozasiedlony.Tylkonajegokrań-
cachlubwmiejscachdogodnychzgeograficzno-komunikacyjnegopunktuwidzenia
powstawałymiasta,awśródnichBerlin.ObszarPomorzawynosił54,1tys.km2.Gra-
nicęstanowiłaliniaWarnemünde-Güstrow-Waren-Berlin-Kostrzyn-Krzyż.
Obszarnizinnyukształtowanyzostałprzezlodowiec(morenadenna),napołudniu
ograniczonybyłmorenączołową.Głównedrogiprowadziłyprzeztenobszardoliną
Odryipradolinątoruńsko-eberswaldzką.PrusyWschodniemiałyobszar37tys.km2.
PodwzględemukształtowaniazaliczonojewówczasdoNizinyPółnocnoniemieckiej,
adzisiajznanyjestpodnazwąPojezierzaBałtyckiego.Podstawęgospodarcząstanowi-
łorolnictwoileśnictwo.WiększymimiastamibyłyKrólewiec,ElblągiTylża1.
Podwzględemadministracyjnymbranypoduwagęobszarobejmowałprowincję
PrusyWschodnie,MarchięGranicznąPoznańsko-Zachodniopruską,Pomorze,Bran-
denburgięorazDolnyiGórnyŚląsk2.Wschodniągranicęwyznaczyłytraktatwersal-
ski,plebiscyty,powstaniaiostatecznieukształtowałasięonaw1921r.Powierzchnia
tegoobszaru(bezBerlinairejencjipoczdamskiej)w1925r.wynosiła130,3tys.km2,
zamieszkiwałogo10,4mlnosób.Berlinliczył4mlnmieszkańców,ainnenajwiększe
miastato:Wrocław-550tys.,Królewiec-280tys.,Szczecin-254tys.mieszkańców3.
Podziałyadministracyjneulegałyzmianom.ProwincjaMarchiaGraniczna
Poznańsko-Zachodniopruskazostałazlikwidowanaw1938r.iwłączonadoprowincji
pomorskiej.W1938zpołączeniaprowincjidolno-igórnośląskiejpowstałaprowincja
śląska.Ponownypodziałnaprowincjędolno-igórnośląskąnastąpiłw1941r.
1
H.Ende,DieVerkehrsdichtedesDeutschenReichs.EinegeographischeStudie,AfE1935,s.570,832,
840,843,846-847.
2
Niedolapruskichprowincjiwschodnich.MemoriałstarostówkrajowychprowincjiPrusyWschodnie,
MarchiaGranicznaPoznań-PrusyZachodnie,Pomorze,Brandenburgia,DolnyŚląskiGórnyŚląsk
[wydruk.naprawachrękopisu],oprac.J.Kokot,Poznań-Warszawa[maj]1958.
3
Stat.Jb.DR1926.
14
