Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza:Środowiskoiludzie
kontynentalnego,aodnajbliższychwybrzeżykontynentueuropejskiegodzie-
lijekanałLaManche,przezAnglikówzwanyKanałemAngielskim(English
Channel).Wnajwęższymmiejscu-CieśninieKaletańskiej-maonzaledwie
32kilometryszerokości.Największyudziałwpowierzchniarchipelagumają
WielkaBrytania(219,8tys.km2)iIrlandia(82,4tys.km2),oddzieloneod
siebieMorzemIrlandzkim.Oprócznichwskładarchipelaguwchodząjeszcze
HebrydyZewnętrzneiWewnętrzne(7,6tys.km2),Szetlandy(1,4tys.km2),
Orkady(1,0tys.km2),wyspyAnglesey,ManiWight(łącznie1,7tys.km2)
orazWyspyScilly(14km2).Całkowitapowierzchniaarchipelaguto313,9
tys.km2,awięcobszarzbliżonywielkościądoterytoriumdzisiejszejPolski2.
UkształtowaniepowierzchniWyspBrytyjskichjestzróżnicowane.Nieco
upraszczając,napisaćmożna,żebardziejgórzystajestpółnocnaizachodnia
częśćWielkiejBrytanii.NajwyższepasmagórskietejwyspyleżąwSzkocji.
Fałdowaniakaledońskieialpejskiewypiętrzyływysuniętenajdalejnapółnoc
GóryKaledońskie(zkulminacjąCarnEige-1182mn.p.m.)orazleżącena
południeodnichGrampiany.Towtychostatnichgórachwznosisięnajwyższy
szczytcałegoarchipelagu-BenNevis(1343mn.p.m.).WpółnocnejAnglii
wysokościąwyróżniająsięGóryKumbryjskieiPenniny,którychszczytynie
przekraczająwszakżetysiącametrów.WyższeodnichsąwalijskieGóryKam-
bryjskie.Znajwyższegoszczytutegopasma,położonegowpółnocnejWalii
Snowdonu(1085mn.p.m.),wpogodnedniwidaćbrzegiIrlandii.
Południowo-wschodniaAngliaprzedstawiasobąnizinno-wyżynnykraj-
obraz,urozmaicanyniewielkimwzniesieniamitakimijak:Cotswolds,Chil-
terns,NorthDownsiSouthDowns.NapołudniowymzachodzieWielkiej
BrytaniiwybiegawAtlantykKornwalia-pagórkowatypółwysepzgranito-
wymi,sięgającymikilkusetmetrównadpoziommorzawyżynamiDartmoor
iExmoor.Wnętrznedrugiejzgłównychwysparchipelagu-Irlandii-zajmuje
NizinaŚrodkowoirlandzka,którąotaczająniewysokiepasmagórskie.Napół-
nocystanowiąonegeologicznąkontynuacjękaledońskichgórSzkocji,lecznie
dorównująimwysokością.Górypołudniamająwspólnągenezęzwalijskimi
GóramiKambryjskimi.Totam,wgórachhrabstwaKerry,wznosisięnajwyż-
szyszczytcałejIrlandiiCarnTuathail,liczącysobie1041mn.p.m.
WyspyBrytyjskiecechujedobrzerozwiniętaliniabrzegowa.Zuwagina
niezbytwielkąpowierzchnię,nawetcentradużychwyspniesąbardzoodda-
loneodmorzaluboceanu.Żeglugęułatwiająlicznenaturalneporty,położone
zwykleuujściarzek.NajważniejszerzekiarchipelagutoSpey,Dee,Tay
,Clyde,
ForthiTweedwSzkocji,Tyne,Tees,Trent,Humber,Ouse,SeverniTamiza
wAnglii,orazShannon,BlackwateriBarrowwIrlandii.Nienależąonedo
16
