Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza:Środowiskoiludzie
typygleb.Nazachodzieprzeważająbielice,choćgospodarujesiętamrównież
naglebachtorfowych.Wcentralnejczęściwyspy,obokglebbielicowych,po-
wszechnesąglebybrunatneitorfowe.Choćniesątopodłożaoptymalne,
stwarzającałkiemdobrewarunkidlarozwojurolnictwa,azwłaszczahodowli.
Prawdziwebogactwoarchipelaguiprzylegającegodoniegoszelfustanowią
obfitezasobysurowcówmineralnych.Należyoczywiściepamiętać,żewXIXw.
niezdawanosobiesprawyzistnieniaigospodarczegopotencjałupodmor-
skichpokładówropynaftowejigazuuwschodnichwybrzeżySzkocjiiAnglii.
Nieeksploatowanoteżnieznanychwtedyzłóżołowiu,cynku,miedziisrebra
wrejonachGalwayiLimerickwIrlandii.Taostatnia-zjejniewielkimwydo-
byciemwęglakamiennegoicałkiemintensywnymkopalnictwemtorfu-pod
względemzasobówsurowcowychuchodziłazawyraźnieupośledzonąwsto-
sunkudoWielkiejBrytanii.WpoczątkachXIXw.togłównawyspaarchipela-
guzdawałasięcieszyćwszystkim,czegopotrzebowaładynamicznierozwijają-
casięgospodarkaprzemysłowa.Kluczowymelementembyłyturozległei-co
ważne-położonebliskoportówmorskichpokładywęglakamiennego.Naj-
więcejwydobywanogowpołudniowowalijskichhrabstwachGlamorganshire
iCarmarthenshire,środkowo-ipółnocnoangielskichDerbyshire,Lancashire,
DurhamiCumberlandorazwśrodkowejczęściSzkocji(Lanarkshire,Ayr-
shire,Fife).Wtychsamychmiejscach,atakżewstarszychośrodkachwSus-
sexiGloucestershire(ForestofDean),przetwarzanorudyżelaza.Cynę,
miedź,cynkiołówodstarożytnościwydobywanowKornwalii.WXIXw.
miedźeksploatowanozzyskiemtakżewLancashire,Carmarthenshireina
wyspieAnglesey.WNorthumberland,Cumberland,Durham,Shropshire
iDerbyshirepozyskiwanoołówisrebro.WUlsterzeiCheshire-sól.
WszkockimWanlockheadbyłołów,cynk,miedź,srebro,anawetzłoto.
Zasobytebyłybezcennymkapitałemipoczątkowozapewniałybrytyjskiej
gospodarcedużąniezależnośćodimportukopalin.Intensywnaeksploatacja
doprowadziłajednakzczasemdowyczerpaniałatwiejdostępnychzłóż3.Do
IwojnyświatowejnigdyniezabrakłoAnglikomwęgla,choćjużwpołowie
XIXw.niepokojonosiębłyskawicznierosnącympoziomemjegowydobycia.
ZnanyekonomistailogikWilliamStanleyJevons(1835-1882)opublikował
w1865r.raport,wktórymostrzegał,żebrytyjskiepokładymogązostaćwy-
eksploatowanewciągudwustulat4.Przemysłowimetalurgicznemupomogły
dokonanewlatach50.odkrycianowychzłóżhematytówwrejonieFurness
wpółnocnymLancashire,wCumberlandorazwClevelandHillswYorkshire.
Gorzejbyłozmiedzią,cynąiołowiem.Szczytywydobyciatychsurowców
przypadłynaWyspachBrytyjskichnapołowęXIXw.Potemprodukcjarodzi-
18
