Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ws
t
ęptłumacza
5
lennicezbrązu,astatekzdrzewa.Tojestwszystkozwody;tylko
ztakiejwody,którasięrazwydajetaka,adrugirazinna.Zniejpara,
zniejlód,zniejmetal,zniejziemiaiciało,zniejwszystkowyszło,
cojestnaświecie,iwszystkierzeczytowłaściwiewoda,takalubinna”.
Talesświadectwuzmysłówoczywistemuprzeczył,awodęwludzi
wmawiał.Taleswodą,innyfilozofpowietrzemwszystkonazywał,inny
głosił,żeto,conaprawdęjestpoczątkiemiistotąświata,tojakiśchaos
nieoznaczonyniewiadomoczego,tojakieś„niewiadomocoijakie”,
aztegosiędopierorobiąiztegosąrzeczyokreślone:takieiinne.
Wszyscycifilozofowiemówiliprzecieżpośrednioswyminaukami:„Nie
wierzcieoczom,uszomirękom.Oneprzecieżwasłudzą.Wamsiętylko
śninajawieświatzbudowanyrzekomoztakwieluitakróżnychma-
teriałów;naprawdęjesttojedentylkomateriał,aletegooczymanie
zobaczysz!”.
Zwyczajny,interesamizajętyobywatelhelleńskiwielerobił,jeżeli
spokojniesłuchałnauk,któreniełatwobyłoprostemuczłowiekowi
pojąć,skoroprzeczyłytemu,cooczywidzą,anieprzypominałytego,
cozamłoduopowiadałamatkawdomu,akapłanwświątyniobogach,
gigantachibohaterach.Ajednakmłodziludziesłuchalifilozofówinic
teżdziwnego,żewszóstymwiekuKsenofaneszKolofonu,aponim
wpiątymwiekuParmenideszEleizaczęliotwarciegłosić,żebóstwa
imityczłowieksobiesamstworzyłwczasachzamierzchłychnaobraz
ipodobieństwoswoje,żecałyświatwidzialnyito,cosięnanimdzieje,
tosentylkoimarazwiewna,tosięnamwydajetylko;śnimynajawie,
ażdochwiliśmierci.To,coistniejenaprawdęibędzienaprawdę,nawet
kiedynasniebędzieiżadnejpoznającejistoty;to,cosięnietylkowydaje
iśnikomuś,alecojest,byłoibędziesamodlasiebie,aniedlakogoś
tam,nietylkowczyichśoczach,tojestjednojedyneniepodzielne,
wiecznotrwałe,niezmienne,niestworzoneiniezniszczalne.Oczyludz-
kieniezobaczątego,conaprawdęjest;oczyludzkietylkośnićpotrafią
iopowiadaćnamwidziadłaimajakiswojeotymświeciespostrzegal-
nympełnymbarw,form,zmian,ruchów,zjawisk.Wszystkotojest
jakodymijakomara.Rozumtylkopotrafiukazaćmądremuczłowie-
kowiprzedoczymaduszyto,conaprawdęjest,potrafimudaćpoznanie
niezmysłowetegobyturzeczywistego,wiecznego,jedynego,ukrytego
przedpospolitymi,łatwowiernymioczymatłumu.
Łatwosobiewyobrazićmożna,żetedziwneiniepopularne,inie-
religijnenaukiszkołyeleatówmusiaływywoływaćpobłażliwyuśmiech
politowanianatwarzachludzipraktycznych,zajętychhandlem,poli-
tykąiwojnązPersami.
