Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Utwórliterackiwobecgranicprzestrzeniprzedstawionej(WokółPortretuowalnego...)
23
rozwojuprozydwudziestowiecznejjawisięonnatomiastjakowczesnywariant
zjawiska,którebadaczeliteraturyhispanoamerykańskiejokreślająmianemnświa-
tówpołączonych”.Zjawiskotoprzybieraniekiedyformęwyrafinowanejgryna
różnychpoziomachkomunikacjiliterackiej(conastępujechociażbywklasycz-
nejjużminiaturzeJuliaCortázaraCiągłośćparków,którejbohateraspirujenie-
jakodozabiciaczytelnika)13,bywateżstosowanejakonarzędzieprowokacyjnej
deziluzji(przykłademchociażbypowieśćVladimiraNabokovapodtytułemKról,
dama,walet:postaciedziałajątuwczasoprzestrzeninszalonegogospodarza”,
ajednocześniesąprzezniegowymyślane)14.
WtwórczościEdgaraAllanaPoegoprostąrealizacjęmotywunobrazufatal-
nego”przynosiwczesneopowiadanieMetzengerstein(1832)15.Fabułatego
utworuosnutajestwokółzażartejwaśnidwócharystokratycznychrodów,ajej
punktkulminacyjnystanowiokrutnazemstanarowistegorumakaonmyślących
ijakbyludzkichoczach”namłodymbaronie,winnymśmierciznienawidzonego
sąsiada.Końten(zapewnewcieleniezabitegohrabiegoBerlifitzinga)zstępuje
zgobelinu,bypogrążyćpotomkaroduMetzengersteinówwodmętachpłomieni.
Topierwszeopublikowaneprzezamerykańskiegoromantykaopowiadanieepatuje
wizjąpokrewnąfantastycegotyckiej,jakibaśniowejcudowności.Możnarzec,
iżplasujesięwpołowiedrogipomiędzytakimiutworami,którewprzekroczeniu
realistyczności(prawdopodobieństwa)prezentacji.NapoparcietejopiniiUspienskiprzywołuje
średniowiecznąikonografię,próbyrezygnacjizkurtynywewspółczesnymteatrze,pisarstwoDos
Passosa(wykorzystywaniewutworachliterackichfragmentówgazet,reklam,autentycznychanon-
sówitp.),obrazykubistów(Braque),azwłaszczamalarstwonpop-art”,wktórym–jakzaznacza–
tendencjatazostajedoprowadzonadoekstremum.PrzypadekminiaturyPoegojestoczywiścieznacz-
niebardziejzłożony,atozewzględunamultiplikacjęnuwikłanychwutwór”rzeczywistości.
13Ciagłośćparkówuchodzizannajciekawszyizarazemnajbardziejoczywistyprzykładmetalepsy
[ontologicznej]”–figurynarracyjnejdefiniowanejprzezGerardaGenette’ajakonwtargnięcieekstra-
diegetycznegonarratorabądźodbiorcynarracjidoświatadiegetycznego(alboteżpostacizdierezy
doświatametadiegetycznegoetc.)”(T.Swoboda,Zakrzywienieprzestrzenireprezentacji.Parę
słówometalepsie,nTekstyDrugie”2005nr5,s.187,184).Zob.też:G.Genette,FiguresIII,
Paris1972orazMétalepse.Delafigureàlafiction,Paris2004;D.Malina,BreakingtheFrames:
MetalepsisandtheConstructionoftheSubject,Columbus2002;Métalepses.Entorsesaupactede
lareprésentation,sousladir.deJ.PieretJ.-M.Schaeffer,Paris2005;K.Statkiewicz-Zawadzka,
Let’sMakeaMeta-movie.MetalepsyiinnegrynarracyjneSpike’aJonze’aiCharliegoKaufmana,
nKwartalnikFilmowy”2010nr71-72,s.230-246.Nawiasemmówiąc,plastycznychodpowiedni-
kówmetalepsynarracyjnejupatrujesięwmalarstwieRenéMagritte’a.
14Podobnyzabieg(będącyrównieżwtonietakichpisarzyjakS.BeckettczyJ.Barth)stosuje
DorotaMasłowskawscenieprzesłuchaniaSilnegoprzezMasłowską(Wojnapolsko-ruskapod
flagąbiało-czerwoną,2002).
15Notabeneopowiadanietojestczasemtraktowanejakoparodiaopowieścigotyckich(W.Bittner,
Poe.ABiography,Boston1962,s.85-86).
