Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
umiejętnościczytaniaipisania,aletakżepoznaćnowąwiedzętechnicznąinabyć
noweumiejętnościjejzastosowania.Wtensposóbzmieniłsięsposóbżyciawie-
lutysięcyludzi.Nastąpiłprocesproletaryzacjidotychczasowejludnościwiejskiej,
atymsamymbardzopowolidochodziłodo„porzucania”przezniądotychczasowej
kulturyludowej,wktórejwyrastała.Wjejmiejscezaczęłasiękształtowaćkultura
nazywanawlatachpóźniejszychkulturąrobotniczą,kulturąpopularnąi,coważne,
pojawiłysię–wprawdzieniewielkie,alejednak–możliwościkorzystaniaprzezno-
wąklasęspołecznązkulturyelitarnej.Rewolucjatechnicznawprawdzieominęła
naszkraj,jednakwielkieożywienieoświatyikulturynaziemiachpolskichprzy-
niósłpozytywizmzjegohasłamipracyupodstawipracyorganicznej,którebyły
rozmaicierozumianeiwzróżnicowanysposóbjerealizowano.
Wksiążcetejstaramsięobraztychzróżnicowańpokazać,przedstawiającro-
dzącesięwówczasideeupowszechnianiakultury,jakrównieżpraktycznywymiar
realizacjiniektórychznich.
Jakpowszechniewiadomo,dlakulturypolskiejwielkieznaczeniemiałoodzy-
skanieniepodległościwroku1918.Władzeodrodzonegopaństwastanęłyprzed
bardzotrudnymzadaniemkonstruowaniatakiegoPaństwaPolskiego,wktórym
obywatelewezmąwspółodpowiedzialnośćzajegokształt.Problemtkwiłwtym,
żeprzezkilkadziesiątlatPolacyżyliwtrzechróżniącychsięodsiebiewarunkach
społecznych,politycznychikulturowych.Jedniswoimbytowaniemzwiązanibyli,
ogólnierzeczbiorąc,znarzucanąimbizantyjskąkulturąWschodu,innizkulturą
Zachodu.Polacyjakonaród,pielęgnującyswojąkulturę,alepozbawiony,podrzą-
damizaborców,możliwościjejmanifestowania,musielipodprzymusemrespek-
towaćnarzuconąkulturę,dlatego,znaturyrzeczy,ulegaliwpływom,przejmowali
idee,wzorykulturoweisposobymanifestowaniazachowańzaborców.Iotoztakim
bagażemkulturowymprzyszłoimbudowaćPaństwoPolskie.
Nicwięcdziwnego,żepoodzyskaniuniepodległości–cozperspektywyhi-
storycznejzasługujenauznanie–intelektualiści,działaczepolityczni,przywódcy
Narodupodjęlitrudkonstruowaniaideiupowszechnianiakulturyniebyłychza-
borców,awięcniekultury„rosyjskiej”,„pruskiej”,czy„austriackiej”,alekultury
polskiej,którabyłabynietylkoważnymelementemokreślonejorientacjipolitycz-
no-ideologicznej,aletakżespoiwemłączącymwszystkichjejwyznawcówiumacnia-
jącymwtensposób,powstałąnabazieinteresówpolitycznych,wspólnotę.Otych
koncepcjachupowszechnianiakulturyjestrównieżmowawtejksiążce.
Jednocześnieprzyjęcieokreślonejideiupowszechnianiakulturypociągałoza
sobąkoniecznośćuruchamianiadziałańpraktycznych,wktórychoweideemogłyby
znaleźćurzeczywistnienie.Pokazanietegoprocesuiwybranychprzykładówprak-
tycznychteżbyłomoimzamiarem.
Umacnianieztrudemodbudowywanejwokresiemiędzywojennymwspólnoty
NaroduPolskiegowsposóbtragicznyprzerwałaIIwojnaświatowa.Polskaograbio-
naprzezhitlerowcówzmaterialnychdóbrkultury,praktyczniebezelitykulturalnej
