Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Upowszechnianie(?)kulturystaropolskiej
21
Łamaniekołem,ścięcieczypowieszenie,każdaegzekucjaodbywasięjakprawdziwewido-
wisko.Rusztowaniejestsceną,katiskazaniecaktoramipierwszegoplanu,agapietworzą
widownię.(...)Rygorystycznypodziałnadziałającychiobserwujących,nagrupyprzeciw-
stawnepodwzględememocjiczynitowidowiskowłaśnieteatrem.Takjakwnimnastępuje
zespoleniescentragicznychzkomediowymi.Średniowiecznydramatznaprzecieżzabieg
polegającynawprowadzeniureplikocharakterzekomediowymdorólwybitniepoważnych.
Otychanalogiachniewolnozapominać,stanowiąbowiemkluczdozrozumieniaatrakcyj-
nościimechanizmówspołecznegoodbioruwidowiska,jakimjestegzekucja.(...)Widownia
karmionaponurymiceremoniaminiezgłaszaprzeciwnimsprzeciwu.Przeciwnie,dajedo-
wodyswegozainteresowaniaiaktywniewegzekucjachuczestniczy(1986,s.70–71).
BohdanBaranowski,przedstawiającproblematykęwymiarusprawiedliwości
wPolscewwiekachpóźniejszych,równieżpotwierdzatętezę,piszącmiędzyinnymi:
Niemożnajednakzapominać,żepublicznewykonaniewyrokustanowiłodlamieszkańców
miastaiokolicznychwsiwspaniałewidowisko.Ludziepozbawienijakichkolwiekrozrywek
kulturalnychtłumniezbiegalisięnategorodzajumakabrycznespektakle.Nierazodbywali
kilkumilowepodróże,abymócuczestniczyćprzywidowiskubardziejwyrafinowanychmę-
czarni.Nicwięcdziwnego,żesądymiejskie,wydającwyroki,zwracałyuwagęnawidowisko-
wąstronęwykonaniakary.Jużsamaobecnośćkatadodawałasplendorugroźnemuspekta-
klowi.Iprzyoszczędnościowejpolitycemałychmiasteczekmożnabyłodaćmieszkańcom
niezłewidowiskobezudziałumistrzasprawiedliwości.Chłostazłoczyńcypodpręgierzem,
następnienaigrawaniesięzniegogawiedzimiejskiej,czywreszcieuroczysteprzepędzanie
gozmiastaprzeztłummieszkańcówuzbrojonychwrózgilubprowadzeniegowpseudouro-
czystymorszakuzzapalonymiświecami,którynakpinytowarzyszyłdelikwentowiodziane-
muwśmiertelnąkoszulę–wszystkotostwarzałoteatralneefekty(1962,s.54–55).
Tawidowiskowapostaćpublicznychegzekucji,któremiałycharakterswoistych
imprezkulturalnych,przetrwaławPolscejeszczebardzodługo.Procesyczarownic,
odbywającesiępodkoniecXVIIwiekuwPolsce,równieżodgrywaływażnąrolę
kulturalną.B.Baranowskipisze:
Wiadomośćoosądzeniuczarownicyrozchodziłasiębłyskawicznie.Namiejscestracenia
wspólniczkidiabłaschodziłysiętłumyludności,bywziąćudziałwniecodziennymwidowi-
sku.Reakcjąludnościbyłaradość,żejeszczejednapomocnicaszatanazginęławpłomie-
niach.Wyrokuwalniającydomniemanączarownicęspotykałsięzogólnymniezadowole-
niem(1962,s.58).
Trzebajednakzmocąpodkreślić,żeformyupowszechnianiakultury,ocharak-
terzezarównoreligijnym,jakiświeckim,miałynaceluupowszechnianiewartości
kulturyklaswyższych,kulturyrycersko-szlacheckiej.Nienatrafiłemnaopisform
upowszechnianiakulturyludowejczymieszczańskiej.Owszem,jużwśredniowie-
czunastępowałowprowadzaniewkulturętychwarstwmłodegopokolenia,awej-
ścienaprzykładwspołecznośćrzemieślnikówwiązałosięzprzyjęciemokreślonych
wzorówiwartościkulturowych,aleowerytuały,obrzędy–częstoocharakterze
