Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Praktykiupowszechnianiakulturyfeudalnej
ponieważ–zdaniemStanisławaŁempickiego–„sarmatyzmstanąłławąnaprzeciw
wykłuwającejsiępolskiejnowoczesności”(Łempicki,1936,s.18).Nawielupo-
lachdziałaczeKomisjimusieliskapitulować.„Zwartyblokstaroszlacheckiwidział
wKENtylkouzurpatorów,bojkotowałjejszkołyirozporządzenia,udaremniał
reformyszkolnictwaludowego”(tamże).Jednakżezasługiwpostaciupowszech-
nianiawychowaniapatriotycznego,przypomnieniaobywatelowijegoobowiązków
wobecpaństwa,podniesieniadocnotyposzanowaniaprawa,zaszczepieniadbało-
ściosiłęipowagęRzeczypospolitejbyłyniewątpliwe.Zasługąbyłoto,że–jakto
pięknieująłS.Łempicki–„obywatelowikazanodlaojczyznynietylkoumieraćpo
rzymsku,aleumiećżyćipracowaćdlaniejporzymsku”(1936,s.19).Ideeipomy-
słyKENgłębokozapadływświadomośćoświeconychwarstwspołecznych,byłyzaś
upowszechnianiewpierwszychlatachwmyślioświatowejKsięstwaWarszawskiego
iKrólestwaKongresowego,jakrównieżwKsięstwiePoznańskimiGalicji.
Jeżelichodziokulturęartystyczną,tooświecenie–próczrozwijaniatejżena
dworachmagnackich–przyniosłopowstanieirozwójscenynarodowej.Stałyteatr
narodowypowstałzinicjatywyStanisławaAugustawroku1765.Nowościąwsztu-
ceteatralnejbyłowprowadzeniedoniejnurtumieszczańskiego.Byłotozgodne
zideologiąoświecenia,abywprowadzićnascenępostaci„stanutrzeciego”.Wro-
ku1778wystawiononascenienarodowejpierwsząpolskąoperękomiczną12.Wte-
atrzenarodowymwystawianorównieżtakzwanedramymieszczańskieioperyko-
miczne,wktórychupowszechnianowartościmoralnekulturyludowej.
Oświecenieprzynosipowstanie,alenierozwój,przeszczepionejzFrancji
LudwikaXIV
,nieznanejdotejporyinstytucji,jakąbyłsalonartystyczno-literacki.
JaninaKamionka-Straszakowapisze,żeztamtychlatwywodzisięstylżyciatowa-
rzyskiegoarystokracji,któraodsuwającsięcorazbardziejodsprawpublicznych
ipolitycznych,potrafiłasprawyzarównobłahe,jakiwielkie,stanowiąceolosie
państwa,zamknąćwsalonowychdowcipach,epigramatachiśpiewkach.Tamwłaś-
niezaczętotraktowaćżyciejakobarwnykarnawał,nieustannąsjestę,ucztowanie
połączonezwystawianiemoper,komedii,ataniec,gra,wdzięk,dobreułożenie,
galanteria,darbłyskotliwejkonwersacjiiumiejętnościukładaniamadrygałów–
stawałysięwartościamiuznawanymiirealizowanymi(1967,s.14).Mimożeświat
salonówweFrancjizostałzburzonypodczasrewolucji,tojednakfrancuskimodel
salonuupowszechniłsięwcałejEuropie,równieżwśródpolskiejburżuazji,oczym
będępisałwnastępnymrozdziale.
StanisławAugust–wielkimecenassztuki–pragnąc,abyjegodwórnietylko
nieustępował,alewręczprzewyższałinneeuropejskiedworykrólewskiewdzie-
dziniekultury,postanowiłzorganizowaćsalonfrancuskinaZamkuKrólewskim.
Niełatwobyłojednakzmienićdwórpolskinasalon,odwiekówbowiembyłyznane
12Nędzauszczęśliwiona–librettoWojciechaBogusławskiego,muzykaMaciejaKamieńskiego.
Pierwszepubliczneprzedstawienieoperoweodbyłosięnadworzekrólewskimwroku1748.
