Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.Mechanizmyuzależnieńbehawioralnych–impulsywnośćczykompulsywność
45
występująceprzypowtarzalnościprzyjmowaniasubstancjipsychoaktywnych
prowadządorozwojukompulsywnychnawykówwpóźniejszychstadiachzabu-
rzenia.Wprzypadkuuzależnieńbehawioralnychzaburzenietojestcharaktery-
zowanezarównoprzezimpulsywność,jakikompulsjeiczasaminawetokreślane
mianemzaburzeńimpulsywno-kompulsywnych(Cuzen,Stein,2014).Ichrola
jestpodobnajakwuzależnieniachsubstancjalnych.Impulsywnośćzazwyczaj
inicjujenałogowezachowanie,akompulsjewspierająjegoutrzymanie.Ogólnie
rzeczbiorąc,podczasgdykompulsywnośćmożebyćspowodowanapróbązła-
godzenialękulubdyskomfortu,impulsywnośćmożewynikaćzchęciuzyska-
niaprzyjemności,pobudzeniabądźzadowolenia.Obatypyzachowaniadzielą
sięniezdolnościądohamowanialubopóźnianiapowtarzającychsięzachowań.
Zbiegiemczasuimpulsywnezachowaniamogąsięstaćkompulsywne(napę-
dzanezachowaniabezpobudzenia),azachowaniakompulsywnemogąsięstać
impulsywne(wzmocnionenawyki).Stosunkowoniewielebadańempirycznych
wtymzakresiewciążpozostawiatenukładbardziejwsferzeprzypuszczeńniż
udokumentowanychmechanizmówkształtującychuzależnieniabehawioralne.
Istniejewieleczynnikówdecydującychorozwojuimpulsywnościikompul-
sywności,takichjakgeny,płeć,środowiskoczywpływsubstancjipsychoak-
tywnych.Częstowskazujesiętakżenaneurobiologicznepodłożetychdwóch
zjawiskmogąceobejmowaćrolęneurotransmiterów(np.serotoniny,kwasu
gamma-aminomasłowegoczydopaminy)orazdysfunkcjekoryprzedczołowej
iukładulimbicznego(Berlin,Hollander,2008).Załamaniekontrolizachowania
charakterystycznedlaimpulsywnościzazwyczajjestspowodowanetymczaso-
wym,funkcjonalnymupośledzeniemgrzbietowo-bocznejkoryprzedczołowej.
Koratafunkcjonujemniejefektywniewstanachzmęczenia,niewyspaniaoraz
pospożyciualkoholu(Heatherton,Wagner,2011).Natomiastzwiększonaak-
tywnośćpłatówczołowychmożewystępowaćwzaburzeniachkompulsywnych
(Hollander,Wong,1995).Impulsywnośćikompulsywnośćmogąwystępować
wtymsamymalbowróżnymczasiewtymsamymzaburzeniu(Hollander,
1998).Chociażzarównoimpulsywność,jakikompulsywnośćmająpowiąza-
niazfunkcjonowaniemkoryprzedczołowej,tokompulsywnośćwiążesięzjej
wzmożonąaktywacją,aimpulsywność-zezmniejszoną.Podobniejestzfunk-
cjonowaniempłatówczołowych:kompulsywnośćwynikazichhiperaktywności,
aimpulsywność-zhipoaktywności(Berlin,Hollander,2008).
Wielewskazujenato,żeuzależnieniabehawioralneznajdująsięnagranicy
międzyimpulsywnościąakompulsją(Cuzen,Stein,2014).Pierwowzoremtych
uzależnieńjestkleptomania,którąmożnapodaćjakoprzykładpozytywnychine-
gatywnychstronwykorzystaniaperspektywyuzależnieńbehawioralnychdozrozu-
mieniaimpulsywnościikompulsywności.Iodwrotnie,perspektywamechanizmów
impulsywno-kompulsywnychułatwiazrozumienieprocesówinicjowaniaipod-
trzymywaniazachowańnałogowych.KleptomaniawDSM-IVklasyfikowanabyła
