Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sytuacjaprawnawdowywspołeczeństwieszlacheckimł
kości140tys.złp(zczego70tys.stanowiłagotówka,pozostałączęść
wyprawaiklejnoty)
40
.
Przeszkodąwzawarciumałżeństwabyłarównieżnierównośćsta-
nowa,szczególnieznanawprawielitewskim:wpraktyceszlachcian-
ka,którazdecydowałasięwyjśćzamążzaplebejusza,traciłaswój
posagorazprawaspadkowe.AnalogicznieodXVIIwiekuprzepis
tenzaczętostosowaćtakżewKoronie.Nierównośćstanowaznana
byłaipraktykowanatakżewprawiekościelnym,szczególniewXVII
iXVIIIstuleciu,kiedyto,przynieświadomościjednejzestron,mogła
sięstaćpodstawąunieważnieniamałżeństwa
41
.
Zatemnajwiększeznaczeniedlakodyfikacjiprawakoronnego
miałyzasadyprawalitewskiego,którezpowodzeniemstosowanonie
tylkonaterenieWielkiegoKsięstwa,aletakżenapozostałychobsza-
rachRzeczypospolitej,wtymgłówniewMałopolsce.ZdaniemAnny
PenkaływXVIIiXVIIIwiekunormypochodzącezprawalitewskiego
byływśródszlachtykoronnejtakmocnoosadzone,żeprzyjmowano
jezawłasne.Naprzytoczoneregulacjeszlachtabardzoczęstopowo-
ływałasiępodczassporządzaniaintercyzprzedślubnych,jakrównież
wewszelakichaktachzwiązanychzwypłatąposagubądźteżpodczas
jegoreformacji
42
.Tezaśmiałybezpośrednieprzełożenienamajątkowe
zabezpieczeniekobietiichfunkcjonowaniewokresiewdowieństwa.
Sytuacjaprawnaniezawszejednakkorelowałazrzeczywistością,
ażycierządziłosięniecoodmiennymiprawami.Wszystkoteżzale-
żałoodokresuiregionuRzeczypospolitej,bowiemwzależnościod
miejscaobowiązywałyróżnesystemyprawnetuopisane.Pamiętać
jednakżenależy,żebezwzględunaobszariobowiązującynanim
systemprawnywdowa-szlachciankaodznaczałasięwysokąpozycją
wspołeczeństwie,cowznacznymstopniudeterminowałajejnieza-
leżnośćmajątkowa.Stądteżdokategoriiźródeł,napodstawiektórych
prześledzićmożnalosszlacheckichwdów(szczególniepodkątem
40Por.B.Popiołek,Kobietazaradna.KonstancjaMariannazPotockichSzczukowa,
podkanclerzynalitewska,[w:]SłynnekobietywRzeczypospolitejXVIIIwieku,red.A.Roć-
ko,M.Górska,Warszawa2017,s.23-24;H.Palkij,SzczukaStanisławAntoni[hasło],[w:]
PolskiSłownikBiograficzny(dalej:PSB),t.47,z.3,red.A.Romanowski,Kraków-Wro-
cław2011,s.472.
41Por.Z.Zdrójkowski,ziemskieprawoprywatneł,s.279;B.Sekściński,Statuswdo-
wynaLitwie…,s.139.
42Por.A.Penkała,Panieńskieochędóstwoł,s.65;E.Dubas-Urwanowicz,Oprawie
wświeciekobietł,s.70.Reformacja(reforma)posagu-określeniewywodzącesięzję-
zykałacińskiegooznaczające„oprawę”,czyliubezpieczenienadobrachmężaposagu
iprzywiankujegożony;por.Z.Gloger,Encyklopediastaropolskailustrowana,t.4,War-
szawa1903,s.152.
65
