Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wtymosieroconymstanie
prawno-majątkowym)należąintercyzy(zewzględunaznajdujące
sięwnichzapisyposagowe),deklaracjedożywociaoraziuscomunica-
tivumitestamenty.Wspomnianedokumentyokreślałymajątek,któ-
rymdysponowałakobieta,gdyżjejsytuacjamaterialnazmieniałasię
wzależnościodjejwiekuistatususpołecznego.Najpierwjakopanna
znajdowałasiępodopiekąojcalubprawnegoopiekuna,jakożona
zaśzależnabyłaformalnieodmęża.Dopierobędącwdową,kobieta
zyskiwałasuwerennośćprawnąimajątkową,naktórąwdużejmierze
wpływałydecyzjepodjętewchwilizawieraniamałżeństwa
43
.
Najważniejszydokumentprzedślubnystanowiłaintercyza,wktó-
rejokreślanoszczegółowoto,cozłożysięnawyprawękobiety,oraz
jakabędziewysokośćjejposaguiwiana.Wspomnianazatemnieza-
leżnośćkobietstaropolskichograniczonabyłaprzezwysokośćposa-
gu(dos),którywXVIIiXVIIIwiekurozumianojakosumępieniężną,
doktórejczasemdołączanoklejnoty,czylitzw.wyprawę,stanowiącą
częśćspadkowązdóbrojczystychimacierzystych.Zazwyczajpo-
sagzapisywanopodczaswydawaniacórkizamąż,alezdarzałosię,
żeojciecwyznaczałgojużwswymtestamencienadługoprzedjej
zamążpójściem.Wysokośćposaguniebyłaprawnieokreślona,lecz
zależałaodzamożnościipozycjirodziny
44
.Inaczej,przynajmniej
wteorii,sytuacjawyglądaławWielkimKsięstwieLitewskim:córki
bezwzględunaichliczbę,miałyprawodoczwartejczęścimająt-
kuojca,atozewzględunaobecnetuprawoczwarcizny.Zasadata
znanabyłarównieżnaterenieKorony,gdziepowołującsięnazapisy
IIStatutulitewskiego,istniałamożliwość(jeślipannaniezostała
wcześniejuposażona)powcześniejszymoszacowaniuwartościma-
jątku,wydzieleniajegoczwartejczęści.Wpraktycezaśwysokość
posagówdeterminowałazasobnośćmajątkowaojcalubprawnych
43Por.J.Pielas,Wdowa-matkaakwestiemajątkowewrodzinachszlachtykoronnej
wXVIIwieku,[w:]Społeczeństwostaropolskie.Serianova,t.3:Społeczeństwoarodzina,
red.A.Karpiński,I.Dacka-Górzyńska,Warszawa2011,s.173;idem,Podziałymajątkowe
szlachtył,Kielce2013,s.195.
44Por.idem,Wdowa-matkaakwestiemajątkoweł,s.173-174;J.Kuchta,Pozycja
majątkowawdówzrodówszlacheckichwXVII-XVIIIw.,[w:]Rodzinaigospodarstwodomo-
wenaziemiachpolskichwXV-XXwieku.Strukturydemograficzne,społeczneigospodarcze,
red.C.Kuklo,Warszawa2008,s.261-267,eadem,Instytucjamałżeństwawświetlein-
tercyzprzedślubnychwokresiestaropolskim,„ResGestae.CzasopismoHistoryczne”2007,
t.6,s.65-75;K.Sulej,MariażemagnackiewXVI-XVIIIwiekunapodstawieintercyzprzed-
ślubnych,[w:]Społeczeństwostaropolskie.Serianovał,t.3,s.78;I.Kulesza-Woroniec-
ka,RozwodywrodzinachmagnackichwPolsceXVI-XVIIIwieku,Poznań-Wrocław2002,
s.23;E.Opaliński,RodzinywielkosenatorskiewWielkopolsce,naKujawachinaMazowszu
zazygmuntaIII,Warszawa2007,s.81-185;E.Dubas-Urwanowicz,Oprawiewświecie
kobietł,s.63;S.Evangelisti,Wives,widows,andbridesofChristł,s.237.
66
