Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
CZĘŚĆI
Apendyks.
Emigracja–ofiarązbrodni
GdymyślimyoemigracjijakoozjawiskuważnymicharakterystycznymdlaXXwieku,
uwaganaszakierujesięrównieżkutympolskimemigrantom,którzy–zróżnychpowo-
dów,alenajczęściejzewzględówpolitycznychiideowych–opuszczaliPolskęwlatach
międzywojennychiemigrowalidoZSRR.
Bylitoludzieoradykalnielewicowejorientacjipolitycznej,członkowieKomuni-
stycznejPartiiPolskiijejsympatycy,którzyzewzględunaswojepolityczneprzeko-
naniaidziałalnośćbylizagrożeniaresztowaniem,procesemsądowymikarąwięzienia.
KPPbyłapartiąnielegalną,przynależnośćdoniejbyłapolicyjnieścigana,toteżpolscy
komuniściuciekalisięczęstodoróżnegorodzajukamuflażu,któryich–dopewnego
czasu–chroniłprzedsankcjamikarnymi.Akiedyjużgroziłaimkara,decydowalisięna
wyemigrowaniedokraju,którytraktowalijakoideowąojczyznę;wjejobroniewystę-
powali,zacowPolscenarażalisięnarepresje.
PrzedostawalisięprzezwschodniągranicęPolskinielegalniealbowdrodzewymia-
nywięźniówpolitycznychmiędzyPolskąaZSRR.Dotejemigracyjnejspołeczności
polskiejmożnateżzaliczyćprzywódcówKPP,którzyporewolucjipaździernikowejnie
wrócilidokraju,pozostaliwZSRR,pełniliwnimważnefunkcjepartyjneipaństwowe
istamtądoddziaływalinarewolucyjnyruchwPolscemiędzywojennej.
PierwszafalaaresztowańPolaków(takżeRosjaniUkraińców)zaczęłasięw1933
roku,wwynikutropieniaprzezGPUpowiązańPolakówzdziałającąpodczaspierwszej
wojnyświatowejiskierowanąprzeciwówczesnejRosjiPolskąOrganizacjąWojskową
(POW).Aresztowanychoskarżanooudziałw„ukraińskimcentrumPOW”iszpiegostwo
narzeczpaństwapolskiego.Wkrótcepowiązaniatakie„odkrywano”natereniecałego
ZwiązkuRadzieckiego.„Odkrycia”tewiązanowwizję„polskiegospisku”,polskiej
siatkiszpiegowskiej,wskładktórejmieliwchodzićzarównopolscykomuniści(pełniący
niekiedywysokiefunkcjewstrukturachwładzyradzieckiej),jakiniepiśmiennichłopi
mieszkającynaterenachdawnejRzeczypospolitejodwieków,atakżekatoliccyksięża.
Itakrzekomy„polskispisek”wświetledochodzeńNKWD,objąłniemalwszystkich
PolakówzamieszkującychziemieZSRR.
NapoczątkutejpierwszejfaliprześladowańPolakówwZSRRaresztowanookoło20
polskichkomunistów,którzywlatachdwudziestychubiegłegowiekuwyemigrowalido
ZSRR.Byliwśródnich:JerzyCzeszejko-Sochacki,posełdoSejmuPolskiegowlatach
1926–1927;TomaszDąbal,teżposeł,wlatach1919–1921,któryzaagitacjęantywojen-
nązostałwroku1921aresztowanyprzezpolskiewładzeiskazanyna6latwięzienia.Do
ZSRRprzybyłw1923roku,wramachwymianywięźniówpolitycznych.Założyłpol-
skągazetę,„TrybunęRadziecką”,ibyłjejnaczelnymredaktorem.Wgrudniu1936roku
zostałaresztowanyprzezNKWD,wsierpniurokunastępnegoskazanynakaręśmierci
irozstrzelany.SzefNKWDNikołajJeżowpowoływałsięnajegozeznania,gdyw1937
rokuinformowałMołotowaiStalinaowykryciu„szpiegowskiejszajkiPOW”.
StanisławRyszardStandebyłwPolscedwukrotniearesztowany(wroku1921i1925)
zarewolucyjnewystąpieniapubliczne,przewożenienielegalnychdrukówkomunistycz-
nych.Uchodzącprzedkolejnymzatrzymaniemprzezpolskąpolicję,przedostałsiędo
