Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Emigracjanaszegoczasu.OTymonieTerleckim
29
wsferzeidei,rdzennewartościkulturyzachodniejsąrozrywane,podmywaneprzezeks-
perymentradziecki.
Wielkizwolennikkulturyzachodniejirzecznikścisłychzwiązkówłączącychznią
kulturępolskąpodkreślałrównocześnie,żeniemożnaświadomościnarodowejzastępo-
waćświadomościąeuropejską,naktórąskładająsiękulturyróżnychgrupnarodowych.
RelacjommiędzykulturąpolskąiZachodupoświęciłbroszuręPolskaaZachód.
Próbasyntezy25.MelchioraWańkowicza,autoraMiędzymorza,raziłajejprozachodnia
jednostronność.DzieliłsięzJerzymGiedroyciemwrażeniamiztejlektury:„Szczytem
mądrościpolskiejjestprzedziwniepłytkabroszuraTerleckiegoozachodniejkulturze
iczepianiesięideiz»przedmurza«”26.
OliteraturzepolskiejpowstającejnaemigracjiTerleckiwypowiadałsiębardzokry-
tycznie.Zaznaczyćwszakżetrzeba,żewypowiedzinatentematsięgajązaledwielat
pięćdziesiątych.Zatrzymujeuwagęnakondycjisamychpisarzy.Jegozdaniemliteratura
emigracyjnanieuwierzyławsiebie,niedostrzegłaracjiwłasnegoistnienia.Cechujeją
nicośćmoralnaiintelektualna.Koniecznośćutrzymaniawięzizkrajemsprowadzado
wspominkarstwa,dockliwegosentymentalizmu,cojest–zdaniemTerleckiego–bez-
wiednązdradąkraju(„Naemigracjiwnajlepszymraziekwitniewspominkarstwo,prze-
kładaniezwiędłychwstążek,zasuszonychkwiatkówwrodowymsepeciku,pachnącym
paczuchą”27).
Pisarzeemigracyjnimająkompleksniższościwobecliteraturykrajowej.Cierpiąna
urazantypublicystyczny,neurotycznieodmawiajązaangażowaniapojmowanegoperso-
nalistyczniewmyślnaukEmanuelaMouniera.Uchylająsięoduczestnictwawtoczą-
cymsięwokółnichżyciu,w„nieprzerwanymtrybieodczućzbiorowych”.
PrzykładempozytywnymliteraturyzaangażowanejbyłydlaniegoKrzyżeimiecze
(„Pierwszewielkiedziełoliteraturyemigracjipolitycznej”28),KorzecmakuKazimierza
Wierzyńskiego,esejeJerzegoStempowskiego(DziennikzpodróżydoNiemieciAustrii),
wspomnieniaWacławaGrubińskiegoMiędzymłotemasierpem.
Broniłpublicystykiipublicystycznościwdziełachliterackich.Powoływałsięnaele-
mentypublicystycznewBoskiejkomediiDantego,wIliadzie,wkomediachArystofane-
sa,wpisarstwieAdamaMickiewiczaiGeorges,aBernanosa.
Widziałiuznawałgłębokizwiązekliteraturyzpolityką.Wnajlepszym,najszlachet-
niejszymrozumieniujednejidrugiej.Występującytam,gdziemamydoczynieniazpi-
sarzamiodważnymi,odpowiedzialnymiwsumieniuizpolitykamiwielkiegocharakte-
ru,wielkiejwizjiiniezachwianejprawościmoralnej.WymieniałJohnaMiltona,Adama
Mickiewicza,TadeuszaKościuszkę,AbrahamaLincolna.Wtekstachtychautorówznaj-
dowałzacieraniesięróżnicmiędzyliteraturąpięknąawielkąpublicystykąpolityczną.
„Literaturastajesiędziałaniempolitycznym,politykawieńczysięsłowemnatchnionym,
krystalicznieczystymiporywającowielkim”29.
WEmigracjinaszegoczasu,książcezbierającejrozproszonetekstypublicystyczne
TymonaTerleckiego,jestteżzamieszczonaUchwałaZwiązkuPisarzyPolskichnaOb-
czyźniewzywającaautorówemigracyjnychdoniepublikowaniaswychutworów–no-
wychidawniejszych–wwydawnictwachkrajowych.Terleckibyłjednymzinspirato-
25Londyn1947.
26JerzyGiedroyc,MelchiorWańkowicz,Listy…,s.214.
27TymonTerlecki,Emigracjanaszegoczasu,s.177.
28Tamże,s.201.
29Tamże,s.169.
