Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Próbaperiodyzacjipolskiegożycialiterackiegopo1939roku
35
lirykapatriotycznawyrażającaból,cierpienieirozpaczspowodowanąklęskąwrześnio-
wą.Lirykętetworzyligłówniepisarzestarszegopokolenia,niebiorącybezpośredniego
udziałuwwydarzeniachfrontowych.Poczulisięonispadkobiercamiikontynuatorami
wielkiejtradycjipolskiejemigracjiXIXwieku,poupadkupowstanialistopadowego.
Wichutworach,komponowanychwedługtradycyjnychzasadwersyfikacyjnych,obec-
nebyłylicznealuzjedosytuacjidziewiętnastowiecznychemigrantówopisanychprzez
poetówromantycznych.ZwłaszczadoMickiewiczowskiejtrzeciejczęściDziadówido
Ksiągnarodupolskiegoipielgrzymstwapolskiego.
WtymkręgumieściłysięutworypoetyckieStanisławaBalińskiego,JanaLechonia,
JulianaTuwima,JózefaWittlina,KazimierzaWierzyńskiego.
Drugikrągtematycznytworzyłapoezjaiproza,któratowarzyszyłapolskimżoł-
nierzomnaróżnychfrontachdrugiejwojnyświatowej.Twórczośćtadodawałaotuchy
żołnierzom,podtrzymywałaichwolęwalki,budziłaoptymizmiwiaręwostateczne
zwycięstwo,atakżedawałaświadectwocodziennychprzeżyćżołnierza,wyrażałajego
tęsknotędorodzinnegodomuibliskich,jegomarzeniainiedole.Odwoływałasiędo
przeżyćzbiorowych.Unikałatonówrozpaczyiklęski.Byłapodporządkowanacelowi
nadrzędnemu:skutecznejwalcezwrogiem,którynapadłnaojczystykrajiodebrałmu
wolność.Byłatoliteraturaczęstoprzezżołnierzapolskiegotworzonaprzezm.in.:Jana
Bielatowicza,WładysławaBroniewskiego,ArkadegoFiedlera,JanuszaMeissnera,Ksa-
weregoPruszyńskiego,MelchioraWańkowicza.
Wlatachwojnydojrzewałjeszczeinnykrągtematyczny.Miałsięwpełniujawnić
wdrukudopierozakilkalat,alejużterazgromadziłysięniezwyklesilnedoświadczenia,
którebędądomagałysięwyrazu.ToprzeżyciaPolakówwstalinowskichobozachpracy,
więzieniach,wróżnychmiejscachzsyłki.Tennurttematycznybędziedokumentowany
książkamiprzezwielelat,aleźródłoswojemawlatachwojny,wczasieprzebywania
wradzieckiejniewoli.
Wszystkimautorom,którzytworzylidziełaliterackiewlatachwojny,nawettym,
którzypisalitekstypełnerozpaczyiprzygnębienia,towarzyszyłamniejlubbardziej
bezpośredniowyrażananadzieja,żenakońcutrudnejdrogibędziezwycięstwonadnie-
mieckimfaszyzmemiszczęśliwypowrótdowolnejojczyzny.Historiajednakpotoczyła
sięzupełnieinnymidrogami.InaczejniżokupowanekrajeEuropyZachodniejPolska
niepowróciładostanusprzedwrześnia1939roku.Wkonsekwencjiukładówjałtańskich
utraciłaznacznączęśćswychterytoriów,suwerennośćiznalazłasiępodkontroląZwiąz-
kuRadzieckiego.
Polscypisarzeemigracyjniprzyjęlitojakostraszliwycios,któryspowodowałunie-
jednegoznichsilniejszezałamanieniżklęskawrześniowa,boponiejbyłomiejscena
nadzieję,któraterazzaczęłasięrozwiewać.Przyjęlitoteżjakoaktzdradyzestrony
sojuszników:AngliiiStanówZjednoczonych.Zakończeniedrugiejwojnyświatowejnie
przyniosłowięc–jakwcześniejoczekiwano–końcaemigracyjnejegzystencji.Przeciw-
nie–otworzyłojejnową,odmienną,amożewprostwłaściwąfazęwrozwojupolskiego
życialiterackiegonaobczyźnie.
