Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
StatuspolskiegoemigrantawdrugiejpołowieXXwieku
13
Wmoralistycznymduchu,zmoralistycznympatosemwystępowałteżZygmunt
Nowakowski.Zasadymoralneemigrantaniepozwalałynaprzyjmowaniebrytyjskiego
obywatelstwa.Pisząc:„droginaszejużsięrozstały”,myślałotych,którzyprzyjmo-
wali,częstoutrzymująctowtajemnicy,obywatelstwoWielkiejBrytanii.Tracili–jak
pisał–pierwszejklasyobywatelstwopaństwa,doktóregojużniechcąprawnienależeć
istawalisięobywatelamidrugiejklasyinnegopaństwa3.
Niechętnie,anawet–tojegosłowo–znienawiściąodnosiłsiędo„Polakówzprzy-
padku”ido„emigrantówzprzypadku”,którzy„pociągnęliszlakiemkadrówkizalesz-
czyckiej,bobyłojakieśmiejscenawoziealbowprzyczepiemotocykla[…].Powiększał
siętylkotaborciurówobozowych,którzydziś,jedenpodrugim,odpadają,mówiąc,że
zmęczenisąpolskością”4.PrzypominałwskazaniaNorwida,którydomagałsię,bykaż-
degolegitymowano,dlajakichpowodówprzystępujedo„CiałaEmigracji”.
Zgorycząobserwowałewolucjęzachodzącąwśrodowiskuemigracyjnym.Od„na-
rodunawygnaniu”podczaswojny,przez„emigracjępolityczną”zarazpojejzakończe-
niu,do„emigracjizarobkowej”,którejidzieochleb,asprawyideowestająsię„jakte
sztandary,którezapewneposypanenaftaliną,spoczywająwInstytucieHistorycznym
im.Gen.Sikorskiego”5.A„bagażideowy”utrudniającyżyciewśród„wrogiegonastroju
tubylców”przejęlizawodowcy,dlaktórychojczyznąprywatnąiideologicznąjestich
własnapartia;kłócąsię,targują,walcząofikcyjnetogi,niezdającsobiesprawyzestanu
duszywemigracyjnychskupiskach,gdzieniktonichniemyśli,aleiniewie.
Ubolewałnadstanemduchaemigracjiwobozach,hostelach,różnychskupiskach,
zktóregoludzie„walczącyofikcyjneteki”niezdająsobienawetsprawy.Tamupada
morale,zanikapoczuciewspólnoty,następujerozsypka,atomizacja,rozproszeniesię
pocałymświecie.„Niemawewnętrznej,obowiązującejświadomości”.Nadszedłczas
„potwornegoschamieniaizobojętnieniaemigracji”,którejskupiska„zapomnianeprzez
nassamych[…]zostałypoddaneprocesowignilnemu”6.
Wygnaniejestnieszczęściem
EsejowizawierającemudiagnozęwystawionąpolitycznejemigracjipisarzaJózefWittlin
dałtytułBlaskiinędzewygnania.Miałotobyćcoś„wrodzajuzarysufizjologiiliteratur
emigracyjnych”7.Klęska,katastrofa,nieszczęściezmuszapisarzadoemigracji.Atakże
potrzebaprzeciwstawieniasięklęsce;znadziejązwycięstwa.
ZdaniemWittlinakażdyautentycznyartysta,naprawdęoryginalny,jestcudzoziem-
cemwewłasnejojczyźnie.Znalazłszysięwskuteknieszczęśliwychokolicznościnaob-
czyźniejakoemigrant,jestpodwójnymwygnańcem.„Wykorzenieniepisarzazziemi,
naktórejżył[…]wsymbioziezjęzykiemtejziemi,możebyćokrutnymgwałtem”8.
Emigracjapolitycznajestprzedewszystkimnieszczęściem.Uchodźcaznajdujesię
wnienormalnymczasie.Żyjewdwóchczasachjednocześnie.Wteraźniejszościiprze-
3ZygmuntNowakowski,Emigracjapolityczna,„Ochotniczka”1946,nr2.
4ZygmuntNowakowski,Poloniaeadscripti,„Wiadomości”(Londyn)1949,nr45.
5ZygmuntNowakowski,Oczymsięniemówi,„Wiadomości”1948,nr38.
6Tamże.
7JózefWittlin,OrfeuszwpiekleXXwieku,Kraków2000,s.153.
8Tamże,s.158.
