Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Interpretacjastatystyczna
7
cieC,którywkrótceewoluujeponowniezgodniezrównaniemSchrödingera,takwięcdrugi
pomiarnależywykonaćszybko.Istniejązatemdwacałkowicieodmiennerodzajeprocesów
fizycznych:„zwykłe”,wktórychfunkcjafalowazmieniasiępowolizgodniezrównaniem
Schrödingera,oraz„pomiary”,wktórych?nagleiwsposóbnieciągłyulegaredukcji9.
Przykład1.1
Interferencjaelektronowa.Założyłem,żecząstki(naprzykładelektrony)mająnaturęfa-
lowąokreślonąfunkcją?.Jakmożemytosprawdzićwlaboratorium?
Klasycznymprzykłademzjawiskafalowegojestinterferencja:dwiefaleotejsamej
fazieinterferująkonstruktywnie,atezprzeciwnymifazamiinterferujądestruktywnie.Fa-
lowanaturaświatłazostałapotwierdzonaw1801rokuwsłynnymeksperymencieYounga
zdwiemaszczelinami,wwynikuktóregonaodległymekranieotrzymanezostały„prążki”
interferencyjne,gdyprzezdwieszczelinyprzechodziławiązkamonochromatyczna.Jeżeli
zasadniczotakisameksperymentzostanieprzeprowadzonyzwykorzystaniemelektronów,
towrezultacieotrzymanyzostanieanalogicznywzór10,copotwierdzafalowąnaturęelek-
tronów.
Załóżmyteraz,żezmniejszamynatężeniewiązkielektronów,wdanymmomencie
wurządzeniupomiarowymbędzieobecnytylkojedenelektron.Zgodniezinterpretacją
statystycznąkażdyelektronwytworzypunktnaekranie.Mechanikakwantowaniejest
wstanieprzewidziećdokładnegopołożeniategopunktuiwszystko,comożenampowie-
dzieć,toprawdopodobieństwotrafieniadanegoelektronuwokreślonypunkt.Jeślijednak
bylibyśmycierpliwiizaczekali,przezszczelinyprzejdziestotysięcyelektronów,to
gromadzącesięplamyutworząklasycznywzórinterferencjicharakterystycznydladwóch
szczelin(rysunek1.4)11.
Oczywiście,jeślizamknieszjednąszczelinęlubwjakiśsposóbbędzieszwstanieokre-
ślić,przezktórąszczelinęprzechodzikażdyelektron,towzórinterferencjizniknie.Funkcja
falowapowstającejcząstkibędziewtedyzupełnieinna.Wpierwszymprzypadkubędzie
towynikaćzezmianywarunkówbrzegowychrównaniaSchrödingera,awdrugim-zre-
dukowaniasięfunkcjifalowejpopomiarze.Jednakprzyotwartychobuszczelinachibez
przeszkódnadrodzelotuelektronówdochodzidointerferencjipomiędzyelektronami.Nie
przechodząoneaniprzezpierwszą,aniprzezdrugąszczelinę,aleprzezobienaraz,podob-
9
Rolapomiaruwmechanicekwantowejjesttakkrytycznaitakdziwna,żemożnasięzastanawiać,czym
dokładniejestpomiar.Nawiązaniedotegoproblemuzostałozamieszczonewposłowiu.Naraziespójrzmyna
niegonaiwnie:pomiarjestczymś,conaukowiecwbiałymfartuchuwykonujewlaboratorium,używajączlinijki,
stopera,licznikaGeigeraitympodobnych.
10
Ponieważdługośćfalielektronówjestzazwyczajbardzomała,szczelinymusząbyćbardzobliskosiebie.
Historyczniezostałotoosiągniętew1925r.przezDavissonaiGermera,którzyjako„szczeliny”wykorzystali
warstwyatomowewkrysztale.Dlazainteresowanych,zobaczR.K.Gehrenbeck,PhysicsToday,styczeń1978,
str.34.
11Zobacz:Tonomuraiin.,AmericanJournalofPhysics,57,2,117-120(1989)orazniesamowitewideona
https://www.hitachi.com/rd/research/materials/quantum/doubleslit/index.html.Eksperymenttenmożnateraz
wykonaćprzyużyciucząstekoznaczniewiększejmasie,wtym„kulBucky’ego”.ZobaczM.Arndtiin.,Nature,
40,680(1999).Nawiasemmówiąc,tosamomożnazrobićzeświatłem.Należyzmniejszyćnatężenieświatła,tak
bywdanejchwilibyłtylkojeden„foton”,aotrzymanyidentycznywzórinterferencyjny.ZobaczR.S.Aspden,
M.J.PadgettiG.C.Spalding,AmśPhys.,84,671(2016).