Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
byćwzamiarachjegotwórcysystememharmoniiiwewnętrznej
spójności.Dlaosóboprymitywnejmentalnościrzeczywistośćjawi
sięjakopełnakontrastów,przeciwnościizróżnicowań.Dla
refleksyjnegoiwnikliwegofilozofarzeczywistośćjestharmonijnym
systemem,wktórymkażdyzelementówskładowychposiadaswoiste
pięknoidobroć,jeślitylkouwzględnisięjegonależyteodniesieniedo
innychelementów.
Zapewnienia
Heraklita
o
harmonii
systemu
można
by
kwestionować,pytającorelacjęmiędzyewoluującymitermamiognia
awiecznością(aion)ifatum(dike).Wiecznośćistniałajużprzed
powstaniemognia,możnawięcwpewnymsensieorzekaćojej
wpływienapowstaniecałegoświata.Definitywneasercjesąjednak
w
tej
dziedzinie
ryzykowne,
gdyż
Heraklit
w
niektórych
wypowiedziachograniczasiętylkodometafor,porównując
wiecznośćdodzieckabawiącegosiękamykamipaispaidzon,
pesssúondiaferomenos[11].Jeślibykonsekwentnierozwinąćmetaforę
dzieckaitraktowaćobserwowalnezmianyjakoodpowiednikzmian
układówkamyków,wówczasświatjawiłbysięjakorzeczywistość
zależnabytowoodAion.Gdybynatomiastmetaforętęuważać
jedyniezakonkretyzacjęwprowadzonąwcelachdydaktycznych,
wtedywiecznośćnależałobypotraktowaćjako„tło”,wktórym
zachodzązmianylubjakoprawookreślającecharakterzmian
wposzczególnychpostaciachognia.
TrudnorównieżojednoznaczneokreśleniestosunkuHeraklitado
teizmu.Zachowałysięteksty,wktórychfilozofnazywaogieńbogiem
izaKsenofanesempiszeoboskimtworzywieświata.Winnych
miejscachłączyonfizykęzantropomorfizmamipisząc:„Bógjest
dnieminocą,zimąilatem,wojnąipokojem,sytościąigłodem(...).
WoczachBogawszystkojestgodziwe,dobreisłuszne.Totylko
ludzieuważająjednerzeczyzazłe,innezaprawe”[12].Heraklitowy
Bógprzemianyjestraczejzasadąiprawemniżosobą.Jeślinawet
faktyczniefilozofokreślałdziałanieBożeprzypomocyterminu
„logos”,towjęzykugreckimVwiekuprzedChrystusemterminten
miałznaczenieróżneniżwgreceokresu,wktórympowstałaIV
Ewangelia.Dlategoteżniepoważniewyglądałobytraktowanie
Heraklitajakoprekursoraśw.Jana.Niemożnanatomiastprzejść
