Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FilozofiaXIIwieku
XVII
kaniumyślenialogiczno-językowegodofilozofiiiteologii.Głównąpostacią
tegoruchubyłPiotrAbelard.Wramachtegosamegorenesansumiejscowego
znajdziesięrównieżreakcjanurtumonastycznegokierowanaprzezBernarda
zClairvaux.Bernardkontynuujeanzelmiańskąodnowęintelektualnążycia
monastycznego,aleprzeciwnieniżśw.Anzelmzdecydowanieodżegnujesię
odlogiki.NatomiasttęlogicznąstronęmyśliAnzelmapodchwyci–wznacz-
niemniejspekulatywnymwymiarze–Abelard.Logiczno-językowerozważania
tegookresuzaowocujązczasempowstaniempowszechnej,ogólnejgramatyki
spekulatywnej,którapełnyrozkwitosiągniewtrzynastymiczternastymstu-
leciu,aktórąprzygotowująjużniektóretekstydwunastowieczne,naprzykład
rozważaniaPiotraHeliasa.
Ówczesnelogiczno-językowerozważaniastanąsięrównieżjeszczewXI
wiekupodłożemwielkiejidługiejdyskusjinadnaturąpojęćogólnych,którawe-
długdawniejszychhistorykówfilozofiimiałabyćnajważniejszymwątkiemfilozo-
ficznymXIIstulecia.Chociażdzisiajocenatejdyskusjiznalazłaswójwłaściwszy
wymiar,nieulegawątpliwości,żesamproblembyłdużejwagi.Najogólniejrzecz
ujmując,jesttozagadnieniestosunkumyślidorzeczywistościimożebyćujmo-
wanewsposóbontologiczny(pytamywtedy,czycośwrzeczywistościodpowiada
naszympojęciom)lubepistemologiczny(pytamy,wjakisposóbpowstająpojęcia
ogólne).Dziejesporuopojęciaogólnemajądługąhistorięsięgającąstarożytno-
ści,przedewszystkimPlatonaiArystotelesa.Platonpojmowałuniwersaliajako
posiadającewłasnybyt,odrębnyiniezależnyzarównoodprzedmiotów,wktó-
rychsięrealizują,jakiodumysłów,którejesobieprzedstawiają.Arystoteleszaś
uznając,żebytrzeczywistymajedynieto,cojednostkoweikonkretne,twierdził,
iżpojęciaogólneistniejąiwnaszychumysłach,iwewszystkichjednostkachpod-
padającychpodpojęciedanejklasy,jakoistotawspólnaimwszystkim.Jednakże
nadyskusjiśredniowiecznejzaważyłprzedewszystkimtekstPorfiriusza–Isago-
ga,czylikomentarzdoKategoriiArystotelesa.Porfiriuszsformułowałponownie
problemniepokojącystarożytnych,ujmującgowtrzyzagadnienia,awłaściwie
samepytania,boPorfiriuszsamuchyliłsięododpowiedzi:Cosiętyczyrodzajów
igatunków–ażebynajpierwodtegozacząć–czysączymśrzeczywistym,czytyl-
kozwykłymipojęciamiumysłu,ajeżeliczymśrzeczywistym,toczysącielesne,
czyniecielesne,czywkońcuwystępująoddzielnie,czywrzeczachzmysłowych
–wstrzymujęsięodzabieraniagłosunatentemat,jesttobowiemproblemzbyt
trudnyiwymagającybardziejrozległychbadań.Boecjusz,któryprzełożyłisko-
mentowałtekstPorfiriusza,niewyjaśniłkwestiiwsposóbzadowalający,itak
