Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Sercaikieszenie.StanisławWojciechowskiiideakooperacji
XV
oponentówmetodterrorystycznych.Ostateczniekwestiętęwprzy-
gotowywanymprogramierozwiązanokompromisowo,copozwoliło
przynajmniejnapewienczasoddalićwizjęnowegorozłamuwśro-
dowiskusocjalistycznym;wpraktycezaśażdowybuchurewolu-
cji1905rokuproblemstosowaniametodterrorystycznychniemiał
wdziałalnościpraktycznejPPSistotniejszegoznaczenia15.
NamocypostanowieńzjazduparyskiegoWojciechowskizostał
członkiempięcioosobowejCentralizacjiZwiązkuZagranicznegoSocja-
listówPolskich(ZZSP),pomyślanegojakoemigracyjnareprezentacja
krajowejPPS.Wkrótcejednakzostałaresztowanyiotrzymałnakaz
opuszczeniaFrancji(carskaRosjastawałasięwówczasważnymsojusz-
nikiemTrzeciejRepubliki)16.WrazzinnymiczłonkamiCentralizacji
przeniósłsiędoLondynu,gdziepodjąłpracęwdrukarnisocjalistyczne-
go„Przedświtu”,przerywanąjednaklicznymiwyjazdamidoKrólestwa.
JakoemisariuszZZSPgodziłzwaśnioneśrodowiskakrajowychsocja-
listów,odbudowywałrozbijaneprzezaresztowaniastrukturyorganiza-
cyjneitworzyłsiecikolportażunielegalnej„bibuły”,przedewszystkim
zaś„Robotnika”—owianegopóźniejkonspiracyjnąlegendąorganu
prasowegoPPS1,.
W1895rokuWojciechowskijużnastałeprzeniósłsiędoKróle-
stwa.Jegolosdobrzepokazuje,żeżycie„zawodowegorewolucjonisty”,
wbrewobrazowi,któryczasemwyłaniasięzkonserwatywnejhisto-
riografiipoświęconejradykalnemupodziemiupolitycznemucarskiej
Rosji,niebyłowcaleprzyjemnymuprawianiemkawiarnianejipraso-
wejpolitykinakosztiponadgłowamirobotników.Wiązałosięraczej
zobowiązkiemciągłegozachowywanianajdalejposuniętejczujności
ikonspiracji,ciągłymnapięciem,koniecznościąłagodzeniamnożących
siękonfliktów(mającychpodłożewróżnicyzarównopoglądów,jak
itemperamentówczywewzajemnejpodejrzliwościilękuprzedzdra-
dą)iwyczerpującą,małoefektownąpracąorganizacyjną.Wojciechow-
skiwspółpracowałwówczasbardzobliskozJózefemPiłsudskim—to
15Por.WaldemarPotkański,Terroryzmnausługachugrupowańlewicowych
ianarchistycznychwKrólestwiePolskimdo1914roku,DiG,Warszawa2014,s.69-73.
16JanTomicki,PolskaPartiaSocjalistyczna1892-1948,KsiążkaiWiedza,War-
szawa1983,s.30.
1,ZdzisławPawluczuk,Konspiratoriprezydent…,s.19-23.
