Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WybraneproblemywschodniegopograniczaPolskiwobecwyzwańwspółczesności
Zatemsłuszną,azarazemoczywistąuwagądzielisięJ.Leszkowicz-
-Baczyński,podkreślając,żewprocesietworzeniasięnowejsubdyscypliny
socjologicznej,jakąmimowykazanychtrudnościstajesięsocjologiapogra-
nicza,bardzocennestająsięwysiłkiporządkującemetodologiębadańpo-
granicza28.Interesującąpropozycjęrozwiązaniatejkwestiiprzedstawiła
E.Nowicka.Wedługzałożeńtejautorkiważnestajesięrozróżnieniepogra-
niczanazewnętrzneiwewnętrzne.Możliwejestichopisywaniewaspek-
cieterytorialnym(geograficznym,przestrzennym)iwaspekciepsycho-
logicznym.ΠWaspekcieterytorialnym-jakpodajeautorka-pogranicze
zewnętrznejesttomniejlubbardziejwyodrębniającysięobszar,teryto-
rium,naktórymdokonujesięzetknięcie,izazwyczajtakżeprzemieszanie
się,kulturiludzi.Oznaczatorównoległeistnieniepograniczakulturowe-
go,społecznego.Zgodnieztąkoncepcjąpojednejstroniepograniczajest
względnieΠczysty”kulturowoobszar,apodrugiejinne,podobnieΠczyste”
terytorium.Tozewnętrzne,terytorialne-pozaświadomościowe-względy
decydująoistnieniutegorodzajupogranicza.[...]Elementytakrozumia-
negopograniczakulturowegoodkrywasięwszędzietam,gdziewystępują
nawetdrobneenklawykulturowe,wyznanioweczyetniczne”29.Natomiast
waspekciepsychologicznymistotąstajesięrelacjajednostkiwobeckultur
czygrupetnicznych.StądΠpograniczezewnętrznewperspektywiepsy-
chologicznejmożnaokreślićpoprzezanalizęsytuacjiludzi,którzyniesą
osobiścieuwikłaniwkontaktkulturiodmiennychgrupetnicznychczyre-
ligijnych.Pograniczewewnętrznewaspekciepsychologicznymwystępuje
wdoświadczeniachosób,którewżyciucodziennymstykaćsięmuszązoso-
bamiodmiennychproweniencjinarodowych,mająwrodzinieosobynale-
żącedoróżnychporządkówetnicznych,współmałżonkówipowinowatych
innejgrupyetnicznej,dzieciodyskusyjnejprzynależnościetnicznejlub
dziecizmieszanychetniczniezwiązków”30.
Mającnauwadzeaspektterytorialnyipsychologiczny,wspomniana
autorkaproponujeprzyjąćzapodstawowekryteriumbadawczespołe-
czeństwnapograniczukryteriumswojskościiobcości.Swojskośćiobcość
tonietylkokryteriaanalityczne,aleprzedewszystkimrealnekryteriapo-
rządkowaniarzeczywistości.Badającwięcintensywnośćpoczuciaswoj-
skościiobcościdanejzbiorowościwobecinnejgrupy,wnikasięwkluczowy
problemżyciaspołecznego.SwojskośćiobcośćΠsąbezwątpieniakategoria-
miporządkowaniaświatawzajemniesprzężonymi:ojakiejśgrupiemożna
myślećjakooobcejwtedyitylkowtedy,gdyjakąśinnągrupęuważasięza
swoją.Wydajesię,żeimsilniejszyistniejezwiązekzjakąśgrupąjakowłas-
28
Por
.J.Leszkowicz-Baczyński,Wprowadzenie[w:]Transgranicznośćwperspektywiesocjologicznej.
Kontynuacjeiwyzwania,red.J.Leszkowicz-Baczyński,tomI,,LubuskieTowarzystwoNaukowe,Zielo-
naGóra2001,s.11-12.
29
E.Nowicka,Badaniepogranicza.Kilkapropozycjimetodologicznych,ΠPogranicze.StudiaSpołeczne”
,
30
tomVIII,Białystok1998,s.13.
Tamże,s.14.
18
