Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wsferzeemocjonalnościiempatyczności.Silnyzwiązekjakościwięziemocjonalnejrodzic–dzieckooraz
empatiizostałpotwierdzonywwielupóźniejszychbadaniachnadempatią(por.Eisenberg,2005).
BadaniaBowlby’egokontynuowanebyłym.in.przezMaryD.Ainsworth,którawwarunkach
laboratoryjnychobserwowałazachowaniadzieckawtzw.teścieobcejsytuacji,orazprzezMargaretMahler
–twórczyniępsychoanalitycznejteoriirelacjizobiektem,rozwijanejpotemm.in.przezMelanieKleinczy
DonaldaW.Winnicotta(Kirkilionis,2011).Teorietesąobecniejednymiznajważniejszych,najbardziej
wpływowychnurtówwpsychologiiwychowaniamałychdzieci.Nowszebadaniapokazują,żewzorce
przywiązaniawykształconewewczesnymdzieciństwiełącząsięwyraźniezesposobememocjonalnego
funkcjonowaniawrelacjachspołecznychwpóźniejszymżyciu.PrzykładowoLarissaN.NieciSandra
W.Russ(2002)badałytzw.obrazymentalnezapomocąstworzonegow1995rokuprzezDrewWestena
narzędziaonazwieSocialCognitionandObjectRelationsScale(SCORS–Q).Wbadaniachtychuzyskano
wynikipotwierdzającehipotezę,żenabaziewczesnodziecięcychdoświadczeńwrelacjizbliskimi
opiekunamiudzieciwytwarzająsięreprezentacjepoznawcze(obrazymentalne)odzwierciedlające
stosunekmiędzyopiekunemadzieckiem.Reprezentacjete,związanesilniezprocesamiempatii,mają
kluczoweznaczeniedlapóźniejszychrelacjispołecznych,takichjakpomaganie,opiekowaniesięinnymi.
Empatia,zracjipełnieniaważnychfunkcjiwżyciuczłowieka,byłatakżeobiektemzainteresowania
psychologiiosobowości.Dlapsychologówzajmującychsiębadaniamiwtymnurcieinteresujące
wydawałysięzwiązkipomiędzyempatiąorazróżnymiczynnikamiosobowości.Przykłademmogąbyćprace
ArshagaD.MooradianaiMichaelaJ.Haasa(2011),którewykazałyzwiązkipomiędzyempatią
auprzejmościąorazprzeżywaniemzmartwieńaneurotyzmem.Odwielulatbadaniawtymnurcie
prowadząm.in.MariaKliśiJoannaKossewska(1993;por.Kliś,2012).Autorkitepróbująodpowiedzieć
napytanie,czyfenomenempatiistanowizupełnieodrębnykonstruktwstrukturzeosobowości,czyteż
możnaznaleźćjakieśwspólnemechanizmy(np.biologiczne)leżąceupodstawempatiiiróżnychcech
osobowości.Otrzymanenaprzestrzenilatwynikiwskazują,żemożliwejestznalezieniemechanizmów
łączącychempatięztakimicechamiosobowości,jak:ekstrawersja,neurotyzm,temperament
iumiejscowieniekontroli.Badaniawykazująistotną,pozytywnąrolęempatiiwredukowaniuobjawów
wypaleniazawodowegounauczycieliorazwobniżaniudestruktywnegopoczuciaosamotnienia.Uzyskane
wynikipodkreślająważnąadaptacyjnąfunkcjęempatiiwokreślonychsytuacjachżyciowych(Kliś,2012).
Wujęciuklasycznychteoriiosobowościorazpsychologiiróżnicindywidualnychcechycharakteru
definiowanebyłyjakowzględniestałekonstrukty,pozwalającewyjaśniaćiprzewidywaćzachowania
jednostkiwprzyszłości.Zdolnośćdoempatii,kształtowanawtrakcierozwojuczłowieka,możebyćtakże
rozumianajakocechadeterminowanaprzezszeregśrodowiskowychiintrapsychicznychczynników.
Badaniapsychologiispołecznejpokazują,żeempatięmodyfikujączynnikizewnętrzneisilniezależy
onaodsytuacyjnychwyznacznikówzachowania.Wpływsytuacjinanaszezachowaniamożetłumaczyć
czasoweograniczenielubwycofanieempatii.Zkoleibadanianadzachowaniamiprospołecznymiwskazują,
żemanipulacjaczynnikamisytuacyjnymimożerównieżspowodowaćznaczneróżnicewpoziomietakich
zachowań.Popularnymiteoriami,sformułowanymiwjęzykupsychologiispołecznej,sąhipotezaempatii
ialtruizmuorazwymianyspołecznejC.DanielaBatsona(1998).Autortentwierdzi,żedopóki
doświadczamyempatiiwobecosobypotrzebującejpomocy,czyliczujemyjejbólicierpienie,dopóty
będziemyjejpomagać,niezwracającuwaginato,czyleżytownaszyminteresie,czyteżnie.Takie
działanieBatsonuznajezaprawdziwiealtruistyczne.Drugizewspomnianychmechanizmówaltruizmu,
opisywanyprzezteorięwymianyspołecznej,dotyczysytuacji,gdyosobaniedoświadczaempatii,widząc
cierpieniedrugiejosoby,adziałajedyniedlatego,żeoczekujenagrody(wzajemności).Niemożemywtedy
mówićoaltruizmie,gdyżpomagasięjedyniepoto,abyodnieśćdoraźnekorzyści.Trzebatutajzaznaczyć,
żekorzyściwynikającezpoświęcenianarzeczinnychosóbmogąbyćnietylkomaterialne,lecztakże
psychologiczne(dobresamopoczucie,pozytywnaocenainnych,uznanieitp.)1.
Psychologowiespołecznistaralisiętakżeznaleźćdowodynasytuacyjneograniczeniaempatii,wskazując
nawpływróżnychczynnikównazachowaniaprospołeczneiantyspołeczne.Ichbadaniapokazały,
żewokreślonychwarunkachludziemogąwycofywaćswojąempatię,którawcodziennymżyciu
powstrzymujeichprzedwyrządzaniemszkodyinnymosobom(Zimbardo,2009).Klasycznymprzykładem
obrazującymistnienietakiegomechanizmubyłeksperymentwięziennyPhilipaG.Zimbardo(1975,za:
Zimbardo,2009).Wzaimprowizowanymwięzieniunatereniekampusuuniwersyteckiegolosowo
