Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
245678910111213141516
równości,któredopieropozwoliciorzec,czydwiekonkretnerzeczy
sąrówne,czynierówne.Zsamegoporównywanianigdytegopojęcianie
zaczerpniesz”.Ototafigura,tenschemat.
Arystotelesoczywiścietegonieakceptuje,bojesttodogłębiniezgod-
nezjegofilozofią,epistemologią,ontologiąiwszystkiminnym.Zresztą
dotegopewniejeszczewrócimynastępnymrazem,kiedybędziemowa
oobiektywnejsubstancjalizacjipodmiotu,jegoaktywności,anawetjego
językowości,czylidialogowejkomunikacyjnościludzkichdziałań.Tutaj
natomiastwartopowiedzieć,żepomimocałegodystansudoPlatona,atym
samymdoSokratesa,ArystoteleswłaśnienatychprzykładachSokratesa
budujecałąswojąteorięetycznąwwęższymsensie.Toniecnotajakotaka
stoituwcentrum,tylkowielośćróżnorakichcnót.Samacnota,owa
are-
te
,którąArystotelesrozumiebardzotradycyjnie,bardzopogrecku,jak
wtychprzykładachSokratesa,todzielność.Witwickiładnietotłumaczy.
Popolskucnotakojarzysięniecoinaczej,zracjipóźniejszychnaleciało-
ści,moralistykiwduchustoickim,aprzedewszystkimchrześcijańskim.
Choć
arete
,taksamojakłacińskie
virtu
,
virtus
,
virtuto
powłosku,ma
bardzosilnekonotacjezwiązanezeświatemdzielnościwznaczeniumę-
stwaiodwagi.Szczególniedobrzesłychaćtow
virtus
–
virtus
tocoś,co
przysługuje
vir
,mężowi.Męstwojakocnotabojownikaczywojownika,
żołnierza.Stąd
virtutimilitari
,czyli"męstwuzbrojnemu”,odwadzena
polubitwy.Mymusimywtymmiejscudodawać,bo,powiedzmy,dla
Rzymianbyłbytopleonazm.Dlategożecnotajako
virtus
jestpierwotnie
izistotywłaśniemilitarna,jestcnotądzielności,męstwa,odwagi–odwagi
orężnej,zbrojnej,wwalcenaśmierćiżycie.
UArystotelesarzeczsięoczywiściedotegoniesprowadza,alesamo
arete
rozumianejesttradycyjnie,jakoprzedewszystkimdzielność.Za-
razemjednakdochodzitudoodpowiadającegonowymwarunkomżycia
społecznego,warunkomGrecjijużklasycznej,przeformułowaniaispe-
cyfikacji.Dzielnośćobejmujeodtądnietylkomęstwowojenne,choćto
oczywiścierównież,aletakżeiprzedewszystkimwielesprawności,cnót
czydzielnościściślecywilnych.Możnapowiedzieć:obejmujewszelką
sprawnośćdziałaniazgodnegozfunkcjąicelem.Sternik,lekarz,cieśla
–każdyznichmaswojącnotę,odpowiedniądofunkcji.
Arete
jestzatem
racjonalnościąpraktyczną,możnabyrzec:umiejętnościądziałańopty-
malnychzewzględunawartości,alezawszeprzytymwartościkonkretne,
czyliprzedewszystkimzrelatywizowanedopewnychokreślonychfunkcji,
funkcjispołecznych.Możeniecozanadtomodernizując,powiedzielibyśmy,
jakmówiądziśsocjologowie,[…]społecznych,wjakiejdanajednostka
29
