Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wykładyzfilozofiispołecznej
czeniaprzyjąć,żetopracapolegającanaprodukcjitowarów,wytwarzaniu
takichdóbr,któreniesąprzeznaczonedospożyciaprzezwytwórcę.Na
tym,zgrubszabiorąc,polega–dlafilozofa,niedlafachowca–różnica
między,jaktodawniejmawiano,gospodarkąnaturalnąagospodarką
towarowączytowarowo-pieniężną.Naturalnajesttakagospodarka,gdzie
ten,ktoprodukuje,zarazemkonsumuje,boprodukujedlasiebie.To,co
wytworzy,służyzaspokojeniujegowłasnychpotrzeb.Mamywięcbezpo-
średnieodniesieniemiędzypotrzebą,pracąikonsumpcją,zaspokojeniem
potrzeby.Niemażadnychczłonówpośrednich.Ioczywiścietakiktoś–to
teżnależydotegopojęcia,dostrukturynaturalnegogospodarowania–
właśnieprzezto,żeprodukujenienasprzedaż,adlasiebie,nawłasny
użytek,musiwykonaćowielewięcejróżnychdziałańprodukcyjnych,bo
potrzebmawięcejniżjedna,aichzaspokojeniusłużąróżnerodzajeprac.
Niewystarczydobrzetkaćpłótnoalbodobrzeorać,siaćizbierać,albo
dobrzepolować,żebyzaspokoićwszystkieswojepotrzeby.Gospodarujący
wsposóbnaturalnyczłonekwspólnotymusiwięcwykonywaćróżnorodne
praceiotylemusibyćwszechstronny,ponieważwszystko,corobi,robi
dlaswoichpotrzeb.Ate,jakwiadomo,sązróżnicowane.
Oczywiście,nawetwnaturalnymhoryzonciegospodarczymispołecz-
nymmożnajezredukować,możnapowiedzieć,żechodzionajbardziej
elementarnepotrzeby,właśnienaturalne,którychzaspokojeniepozostaje
wzasięgukażdejjednostkizosobna.TrochęnapodobieństwoRobinsona,
choćRobinsonnierobiłwszystkiegosam,potrzebowałprzynajmniej
Piętaszka.Tutajoczywiścieżołnierz,wolnyobywatel,któryjestżołnie-
rzem,ziemia,którajestjegożywiołemiżywiołempracy–wszystkoto
razemtworzypewnącałość.Mówiliśmyjużotym,choćpośrednio,że
caławspólnotapolitycznaklasycznejdemokracjigreckiejbyłaopartana
związkuwolnychobywateli,będącychzawsze–astanowiłotowłaściwie
podstawowe,obiektywnekryteriumichobywatelstwaiwolności–drob-
nymi,bowtejskaliniemogłobyćinaczej,właścicielamiziemskimi,
mającymiswojąbazęgospodarcząwswoim
oikos
,którezawszebyło
niewielkimgospodarstwemrolnym,położonymgdzieśpodmiastem.
Stądwszystkietecharakterystyki.Byliteżoczywiścieżołnierzami.Tylko
ten,ktobyłwłaścicielem,mógłbyćżołnierzem,aprzeztoobywatelem
–byćobywatelemznaczyłotakżewkażdejchwilibyćdodyspozycji,być
gotowymstanąćwobronierzeczpospolitej.
Toakuratjestdosyćbliskienaszejpolskiejtradycji.Mówiliśmytro-
chęotymwzeszłymroku.Bojeżelijestwogólewczasachpóźniejszych,
możejeszczenienowożytnych–toraczejpóźnyrenesans,aprzede
38
