Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zwykleczteryjejkategorie,które,jakmożnasądzić,dadząsiękojarzyćzodmiennymikryteriamirozstrzygania
otym,kiedywichramachawansujesiędomianaautorytetu.Wskazujesięzwyklenainteligencję:twórczą,
zawodową,techniczną,humanistyczną.Nierozważająctegobliżej,odnotujętylko,żewróżnymstopniu
oznaczatoodwołaniedokwestiiprzywództwaiideotwórczejczy„wzorotwórczej”funkcji,fachowości,
samoświadomości,misjitożsamościowej,poziomuwykształceniaizaangażowaniawwartości,ideałyczy
dosłyszalnościgłosujednostekisiłycałejgrupywrelacjidowładzypolitycznejorazudziałuwprocesach
krytykispołecznejitransformacjiustrojowej.Wgręjednakwchodzizawszeróżnystopieńzasługoraz
roszczeńśrodowiskowych,wzakresiewyznaczaniakierunkuzmianczyprzypisywaniasobiezasługalboracji
moralnych,comożerodzićkontrowersjeistanowićźródłopękaniajednolitejpostawyażpo„wojnynagórze”.
Elitytymsamymzaczynająpodważaćwzajemniewłasneusytuowaniewpercepcjispołecznej,cowidać
naprzykładzieostatnichlattransformacjiwPolsce.Możliwościbyciaautorytetamizostająprzekreślone
padającymioskarżeniamiistylemdziałania,atakżewpisaniemwszerszykontekstmechanizmów
politycznych,przezcosamaobecnośćwpewnychkręgachczyukładachmożenadwyrężaćszansenauznanie
izaufaniespołeczne.Przypominając,że„wświadomościobywatelaPRLministeruosabiałautorytet,który
należałoszanować”,HenrykDomański(2008,s.310)podkreśliłodnotowanywbadaniachwlatach90.
„wyraźnyspadekprestiżuministra,dyrektorafabrykiireprezentantadrobnejwłasności”,awkolejnychlatach
statusposłówdoSejmuRPjakolokującychsięnajniżejwoceniespołecznej.
Pułapka„systemu”i„sieci”autorytetów–trudnościanalizJacka
ŻakowskiegoinastawieniaAdamaMichnika
WzbiorzeesejówpolitycznychNauczkaznanegokomentatorapolitycznegoJackaŻakowskiego(2007)
znajdujemywielepouczającychtropówskładającychsięwręcznapewnąstrategięnarracyjną,którawpisuje
odniesieniedopolitycznejfunkcjiautorytetówwkategoriachichcałej„sieci”,ważnejdemokratycznie.
WesejuHańbabohateromŻakowskipróbujeprzeciwstawićsiępresji,jakpisze,„triumwiratu”odrzuconych
wcześniejdziałaczy„Solidarności”,zawiedzionejmilczącejwiększości„moherowej”ispóźnionychmłodych
„ideowców”,którychpołączyła„wspólnapotrzebaobaleniapraktyczniewszystkichzbudowanychprzezlata
autorytetów”(Żakowski,2007,s.170).
Zadającpytanieo„koniecautorytetów”,publicystapodkreśliłwręczstrukturalnieniszczycielskicharakter
tegozamachunademokracjęwPolsce,którymożezakończyćsiędyktaturą,gdyspołeczeństwoznajdziesobie
[...]jedenautorytetkojącychaos,aleniepodlegającykontrolianiweryfikacjizapomocąkryteriów
uznawanychwsieci(Żakowski,2007,s.171).
Kategoria„sieci”mabyćwskazaniem,jakłatwosięprzekonać,naswoiściezbawczyczyasekuracyjny
mechanizmpolityczny:
[...]bezautorytetównadłuższąmetęniemawolnościanidemokracji.Triumwiratpotrafizaśautorytety
niszczyć,alenieumiewykreowaćnowych.Przynajmniejwśródżywych.[...]Demokracjatozawsze
wielostopniowasiećformalnychinieformalnychautorytetów,którymludzieispołecznościzawierzają
swojeprawogłosu.[...]Każdyznasmusiwięckomuśzaufaćiprzyjąćjegoopinięzaswoją,cooznacza
uznaniejegoautorytetu.[...]instynktownieszukamysobieosób,którymprzyznajemyogólnyautorytet,
apotemkierujemysięichopiniami.Bezpomocytrwałychautorytetównaszawolnośćprędkostałabysię
fikcją[...].Sprawąkluczowąjestwięcsposób,wjakiludziedobierająsobieautorytety.Sensownyautorytet
totaki,którysięmożliwierzadkomyli.Naogółwiemy,ktomaracjęniecoczęściejniżinni.Tomożebyć
sąsiadibabcia.Onisąwówczasnaszymiautorytetami.Babciazaśzaautorytetwjednychsprawachuważa
profesoraX,awinnychksiędzaY.NatomiastautorytetamisąsiadasąpanieZ,KiB.Autorytetempani
BmożebyćzkoleipanFitakdalej.Wtensposóbpowstająsieciautorytetów,dającenamszansę
narozsądnepodejmowaniedecyzji(Żakowski,2007,s.170–171;podkr.L.W.).
ZperspektywyŻakowskiegoproblemzaczynasię,„gdydotakiejsieciwpuścisięwirusafałszywych
kryteriów[...]doboruautorytetów”(Żakowski,2007;podkr.L.W.)izamiastkojarzeniaautorytetuzsensowną
zdolnościądoprzedstawieniaakceptowalnychracjipojawisięjakodominującewidzenie
gowabsolutyzowanychkategoriachczystości,nieskazitelności,nieomylności,wręczracjizurzędu.
Wsiecizawszekrążątakiefałszywekryteria,alegdyjestichzbytwiele,całysystemsięwaliiład
autorytetówpęka(Żakowski,2007,s.171;podkr.L.W.).
Niesposóbjednakniezauważyć,żeautorwymieniawtymkontekściejedyniekryteriatypumoralnego
(bicieżony)ipolitycznego(problemylustracyjne),aniesątooczywisteprzykłady„fałszywych”kryteriówdla
kandydatównaautorytety,wwarunkachtroskiowzorcemoralneitransformacjęustrojową,widzianą
